Για τον Ταγίπ Ερντογάν υπάρχουν βασικά ζητήματα που τον απασχολούν, πέραν του Κυπριακού, το οποίο θεωρεί δεδομένο. Λυμένο. Ακόμη και αν ασχοληθεί προσωπικά, όπως λέγεται, η πολιτική του δεν θα αλλάξει.

Δεν θα σταματήσει να έχει τους ίδιους διχοτομικούς στόχους. Το Κυπριακό είναι ενταγμένο μέσα στα δικά του οράματα. Αυτά, δηλαδή, του νεο-οθωμανισμού, που συνοδεύονται από μια αλαζονική και αδιάλλακτη στάση. Από μια σκληρή και άκομψη πολλές φορές πολιτική. Που είναι κάθετη, αλλά και σαφής.

Τουρκικές προτεραιότητες

Η τουρκική πολιτική είναι μεν αυθαίρετη, αλλά έχει λογική. Ας είμαστε επί τούτου συγκεκριμένοι. Τα κύρια προβλήματα, άμεσης προτεραιότητας, του Ερντογάν είναι στην παρούσα φάση τα εξής:

1. Η αντιμετώπιση της κουρδικής απειλής. Για τον Ερντογάν είναι δευτερευούσης σημασίας εάν θα πάρει ή όχι την κατάργηση της βίζας από την ΕΕ. Άλλωστε, το θέμα αυτό είναι συναφές με τη δράση του PKK, την οποία θεωρεί ως τρομοκρατική. Και η οποία απειλεί την κοινωνική, πολιτική και πολιτειακή συνοχή της Τουρκίας. Ο Ερντογάν θα ήθελε την κατάργηση της βίζας χωρίς υποχωρήσεις και χωρίς κόστος, για να την περιφέρει ως τρόπαιο, ενισχύοντας ακόμη περισσότερο τη δύναμή του στο εσωτερικό.

2. Η αλλαγή του Συντάγματος, ώστε οι εξουσίες να περάσουν από τα χέρια του Πρωθυπουργού σε αυτά του Προέδρου, δηλαδή του ιδίου. Είναι, άλλωστε, μια από τις κύριες φιλοδοξίες του, αφού θα τον καθιστά ως τον νέο πατέρα των Τούρκων, ως τον νέο Ατατούρκ. Εκτιμά, μάλιστα, ότι με τον τρόπο αυτό θα επέλθει εσωτερική ηρεμία και στο AKP και στη χώρα. Περισσότερη από αυτήν που υπάρχει σήμερα.

3. Η συνεχής ανάδειξη της Τουρκίας ως περιφερειακής δύναμης. Το θέμα αυτό είναι συναφές με τις σχέσεις της Τουρκίας: Α. Με τις μεγάλες δυνάμεις. Β. Με τον αραβικό και μουσουλμανικό κόσμο. Γ. Με το Ισραήλ. Δ. Με την ΕΕ και τις ηγέτιδες χώρες της, όπως είναι η Γερμανία. Σε αυτό το πλαίσιο, δηλαδή της αναθεωρητικής τουρκικής πολιτικής, εμπίπτουν και το Αιγαίο και η Κύπρος για τους εξής λόγους: Ι) Για το φυσικό αέριο. Η Τουρκία είναι χώρα από την οποία περνούν αγωγοί, αλλά δεν είναι παραγωγός. Με την υφαρπαγή μέρους των ενεργειακών πηγών στο Αιγαίο και στην Κύπρο, και δη μέσω της ομοσπονδιακής λύσης και της τριχοτόμησης της ΑΟΖ, καθίσταται και πετρελαιοπαραγωγός χώρα. ΙΙ) Για την αλλαγή της γεωπολιτικής κατάστασης στο πλαίσιο της αναθεωρητικής πολιτικής, η οποία μπορεί να προκύψει μέσω των θεσμικών μεταβολών, που μπορεί να επιφέρει μια ομοσπονδιακή λύση.

Ομηρείες και αποκεφαλισμοί

Σε ό,τι αφορά στο Κυπριακό, η διαφορά του με τις άλλες επείγουσες καταστάσεις που αντιμετωπίζει ο Ερντογάν είναι η εξής: Δεν επωμίζεται κόστος. Συνεπώς, γιατί να επείγεται; Και αν δείξει ότι επείγεται ή ότι γίνεται «διαλλακτικός» θα είναι για τους εξής λόγους: Εφόσον διαπιστώσει ότι χάνει μέρος του παιχνιδιού στο Κουρδικό, θα ζητήσει ανταλλάγματα πρώτα στο Κυπριακό και μετά στο Αιγαίο επί τη βάσει της λογικής που έχουμε ήδη αναλύσει.

Η τελευταία πρόταση του Μουσταφά Ακιντζί για επιτάχυνση των συνομιλιών, με στόχο να συγκληθεί μετά το φθινόπωρο Πενταμερής και ακολούθως να υποβληθούν τα συμφωνηθέντα σε δημοψήφισμα, επιβεβαιώνει την πάγια τουρκική πολιτική των χρονοδιαγραμμάτων και της διάλυσης της Κυπριακής Δημοκρατίας. Αξίζει, πάντως, τον κόπο να ακτινογραφηθεί η νέα τουρκική κίνηση τακτικής για να εξαχθούν συμπεράσματα:

1. Ο Ακιντζί, όπως είπε και ο Πρόεδρος δημοσίως στο ΡΙΚ, προ ολίγων βδομάδων, ό,τι είχε να προσφέρει το πρόσφερε. Τώρα είναι η σειρά της Τουρκίας. Και βλέπουμε τι θα συμβεί όταν έρθει η σειρά της Τουρκίας. Με την πρόταση της Πενταμερούς, η Άγκυρα εμφανίζει τα χαρτιά της και επαναδιατυπώνει την πάγιά της θέση για διάλυση της Κυπριακής Δημοκρατίας προ της λύσης. Εξηγεί δηλαδή ότι όταν αναφέρεται σε λύση, αυτή εμπεριέχει την έννοια της διάλυσης. Εξού και η τελευταία κωδικοποίηση θέσεων που κατήρτισε στο Κυπριακό, με πρώτη και καλύτερη αυτήν του πρωτογενούς δικαίου.

Όταν λοιπόν η τουρκική πλευρά αναφέρεται σε εμπλοκή της ΕΕ, εννοεί την εφαρμογή του πρωτογενούς δικαίου, επί τη βάσει του οποίου θα εκπληρωθεί η αναθεωρητική τουρκική πολιτική. Δηλαδή η νομική σχέση της Τουρκίας με την Κύπρο θα αλλάξει σε δύο επίπεδα. Το ένα αφορά στην παρθενογένεση και στη νομιμοποίηση του ψευδοκράτους ως ισότιμου συνιστώντος κράτους και το άλλο την εξωτερική πτυχή, που επικεντρώνεται στη νέα σχέση της Τουρκίας με το νέο ομόσπονδο πολιτειακό σύστημα που θα προκύψει και το οποίο προσδοκά να κυβερνά, όπως πολλάκις Τούρκοι αξιωματούχοι έχουν διευκρινίσει, μέσω των Τουρκοκυπρίων.

Το σημαντικό εδώ στοιχείο είναι, εκτός των άλλων, ο έλεγχος του κυπριακού φυσικού αερίου από την Άγκυρα. Είτε μέσω των ομοσπονδιακών θεσμών, στους οποίους η Άγκυρα θεωρεί ότι οι Τουρκοκύπριοι θα μιλούν με τη δική της φωνή, είτε και μέσω της υφιστάμενης παράνομης συμφωνίας των κατεχομένων με την Τουρκική Εταιρεία Πετρελαίων. Μια συμφωνία που η Άγκυρα θεωρεί ότι θα ισχύσει και μετά τη λύση.

2. Ο Ακιντζί δεν ενεργεί από μόνος του. Είναι υποχείριο της Τουρκίας. Και να θέλει να αλλάξει πολιτική δεν μπορεί. Ο Ερντογάν αποκεφάλισε τον Νταβούτογλου, τον Ακιντζί θα σεβαστεί ή τους Ελληνοκύπριους;

3. Η Άγκυρα διά του Ακιντζί επιδιώκει να δημιουργήσει εκ νέου κλίμα ότι θέλει λύση χθες, κατά τρόπον ώστε: Α. Εάν δεν ευοδώσουν οι προσπάθειες να κατηγορήσει την ελληνοκυπριακή πλευρά, επειδή δεν προέκυψε λύση το 2016. Β. Εάν πιεστεί ο Πρόεδρος να προχωρήσει σε μια κακή λύση, την οποία θα απορρίψει ο λαός, η Τουρκία θα έχει την ευκαιρία να περάσει στο σχέδιο Β, δηλαδή στη διεκδίκηση αναγνώρισης του ψευδοκράτους. Ή να επιτύχει μια λύση όπως τη θέλει, εφόσον τελικά την εγκρίνουν, για τους οποιουσδήποτε λόγους, οι Ελληνοκύπριοι. Υπό αυτές τις συνθήκες είναι πρόδηλο ότι οι συνομιλίες εξελίσσονται σε ένα επικίνδυνο ακροβατικό νούμερο με εν δυνάμει θύματα την Κυπριακή Δημοκρατία και τον καθένα εξ ημών.

Απαντήσεις στο εύλογο ερώτημα

Βεβαίως, τίθεται συχνά το εξής ερώτημα: αφού η ομοσπονδία είναι τουρκικός και βρετανικός στόχος, γιατί να μην την υπογράψει από τώρα η Άγκυρα να τελειώνει; Η απάντηση έχει ως ακολούθως: ι) Η ομοσπονδία είχε στρατηγηθεί προ του '74. Εφόσον πέτυχε τον γεωγραφικό, διοικητικό και πληθυσμιακό διαχωρισμό με την εισβολή, θέλει περισσότερα. Τη συνομοσπονδία με τους δικούς της όρους. ιι) Η Τουρκία εφόσον δεν έχει κόστος δεν επείγεται για λύση, εάν δεν πάρει το 90% και πλέον των όσων αξιώνει. Και εφόσον δεν έχει κόστος, δεν θα δεχθεί τίποτε λιγότερο από αυτά τα οποία πέτυχε στο σχέδιο Ανάν. ιιι) Η Τουρκία εφόσον θεωρεί εαυτήν περιφερειακή δύναμη θέλει να μας ταπεινώσει. Να μας εξευτελίσει. Δεν έχει πρόθεση για συμβιβασμούς.

Εδώ απειλεί και εκβιάζει την ΕΕ και ρίχνει ρωσικά αεροπλάνα, εμάς θα σεβαστεί; Χωρίς αξιόπιστη αποτροπή και κόστος είναι ουτοπία να πιστεύει κάποιος ότι θα αλλάξει η τουρκική στάση. Όπως ήταν ουτοπία να πιστεύει κάποιος ότι με τον Ακιντζί θα άλλαζε η τουρκική πολιτική. Έχουμε το ίδιο σκηνικό, όπως και στην περίπτωση Χριστόφια - Ταλάτ. Των ψευδαισθήσεων που οδηγούν σε επαχθείς δεσμεύσεις προς όφελος της Τουρκίας. Ούτε καν προς όφελος των Τουρκοκυπρίων.

Ένας χρόνος συνομιλιών

Με βάση τις πιο πάνω πραγματικότητες, πώς δικαιολογείται το κοινό ανακοινωθέν Αναστασιάδη - Ακιντζί, ότι θα εντατικοποιηθούν οι συνομιλίες για λύση του Κυπριακού εντός του 2016, όταν η Τουρκία θέτει θέμα διαδικασίας, όταν ο Ακιντζί δεν μπορεί να ενεργεί μόνος και όταν η Άγκυρα ξεκαθαρίζει ότι όταν μιλά για λύση εννοεί την παρθενογένεση και τη διάλυση και τον έλεγχο του φυσικού μας αερίου και του πολιτειακού συστήματος της ομοσπονδίας; Ήταν λανθασμένο και εκτός πραγματικότητας το εύφορο κλίμα, που είχε δημιουργηθεί προ έτους.

Και είναι πρόδηλο, πλέον, ότι η Κυβέρνηση και το ΑΚΕΛ έχουν παγιδευτεί σε μια διαδικασία από την οποία δεν μπορεί να προκύψει θετικό αποτέλεσμα, την ίδια στιγμή κατά την οποία έχει αφενός δοθεί άλλοθι στην Τουρκία για τις ευθύνες της στο Κυπριακό και αφετέρου έχει δημιουργηθεί η εντύπωση ότι στην Κύπρο υπάρχουν δύο οντότητες και δύο Πρόεδροι, που θα συνεταιριστούν σύντομα. Μάλιστα ο κ. Έιντε, ενεργώντας με τον γνωστό του αυθαίρετο τρόπο, είχε πει στην ΕΕ ότι είχε καθοριστεί και η 26η Μαρτίου ως η μέρα των δημοψηφισμάτων!

Και υπό αυτές τις συνθήκες, όταν ο Πρόεδρος βρέθηκε στις Βρυξέλλες για την έκτακτη σύσκεψη του Προσφυγικού τον περασμένο Μάρτιο βρέθηκε με την πλάτη στον τοίχο. Αντί να ασκούνται πιέσεις στην Τουρκία για την εφαρμογή των κυπρογενών υποχρεώσεων και την αναγνώριση της Κυπριακής Δημοκρατίας, όπως η αντιδήλωση της 21ης Σεπτεμβρίου καθορίζει, ασκούνταν πιέσεις επί του Προέδρου για να ανοίξει νέα τουρκικά κεφάλαια. Είναι πρόδηλο ότι όχι μόνο ο κ. Ακιντζί, αλλά και ο κ. Έιντε αποδείχθηκαν αναξιόπιστοι παράγοντες.

Ο ένας ως συνομιλητής και άλλος ως διαμεσολαβητής. Ειδικότερα, ο κ. Έιντε κάηκε μόνος του, διότι επιχείρησε να βαδίσει πάνω στα τουρκικά χρονοδιαγράμματα. Απόδειξη ότι έχει χάσει την αξιοπιστία του είναι η παρέμβαση του ίδιου του Προέδρου, ώστε ο Ειδικός Σύμβουλος του ΓΓ του ΟΗΕ στην Κύπρο να μην παρουσιαστεί ενώπιον της Επιτροπής Εξωτερικών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, όπως είχε συμφωνήσει με τον Πρόεδρο της Επιτροπής Έλμα Μπροκ.

Η προτεραιότητα

Είχαμε λοιπόν ένα χρόνο, κατά τον οποίο η Κυβέρνηση και η ηγεσία του ΑΚΕΛ είχαν βυθιστεί και μαζί η διαδικασία λύσης στον ουτοπισμό τους. Ακόμη και τις αρνητικές εξελίξεις που προκαλεί η ίδια η Τουρκία στον εαυτό της δεν υπάρχει δυνατότητα να τις εκμεταλλευθούμε, διότι δεν το επιτρέπει η υφιστάμενη εξευμενιστική πολιτική των κυβερνώντων, που απαγορεύει το κόστος στην Άγκυρα, για να μην χαλάσει το καλό δήθεν κλίμα στο Κυπριακό. Η ανάγνωση που γινόταν για τον ρόλο του Ακιντζί, τις προθέσεις της Άγκυρας, τις προτεραιότητες και τις εξελίξεις στη γειτονιά μας και ευρύτερα ήταν λανθασμένη.

Και η πρώτη μετεκλογική ενέργεια θα πρέπει να είναι η σύγκληση του Εθνικού Συμβουλίου για την ενδελεχή μελέτη της κατάστασης και τη συζήτηση εναλλακτικών τρόπων δράσης για τον απεγκλωβισμό της Κυπριακής Δημοκρατίας από την υφιστάμενη ουτοπική πολιτική. Για να γίνει, όμως, κάτι τέτοιο πράξη, απαραίτητη προϋπόθεση είναι η σοβαρότητα. Επί τούτου το κομματικό κατεστημένο χωλαίνει. Και μάλιστα εμφανώς.