Πως πρέπει να μετεξελιχτεί το δημόσιο για να μην πεθάνει;

 

Γίνεται πολύς λόγος αυτή την περίοδο για τις αλλαγές που πρέπει να γίνουν στο δημόσιο τομέα ώστε να ικανοποιηθούν οι σχετικοί όροι του μνημονίου, αλλά και για να βελτιωθεί η απόδοση, να περισταλεί το κόστος λειτουργίας του και να εκσυγχρονιστεί και να μετεξελιχτεί η δημόσια υπηρεσία ώστε να συμβάλει με το καλύτερο δυνατό τρόπο στην προσπάθεια μεταρρύθμισης και ανοικοδόμησης της κυπριακής πολιτείας. 

 

Πριν αλέκτωρ λαλήσει τρεις, προέκυψαν και οι πρώτες αντιδράσεις από τη συντεχνία των δημοσίων υπαλλήλων, της οποίας ο συγγραφέας είναι μέλος και της οποίας υπήρξε και στέλεχος κλάδου της. Δεν με απασχολεί η αντίδραση της οργάνωσης για το ποιος ορίσθηκε να ηγηθεί της προσπάθειας ούτε αν διοικητικά δύναται να το πράξει, όση σημασία και αν έχουν και αυτά στη διαδικασία. Με απασχολεί όμως, όπως απασχολεί το σύνολο των συμπολιτών μας, δημόσιων υπαλλήλων ή μη, η αποτελεσματικότητα της προσπάθειας που θα γίνει, αφού από τη δόμηση, οργάνωση και εκτέλεση της θα εξαρτηθεί η επιτυχία της, η οποία πρέπει επίσης να προσδιοριστεί και να προκαθοριστεί με σαφή τρόπο. 

 

Ας αρχίσουμε από το τελευταίο. Πρέπει να εξηγηθεί σε όλους, με τον πιο ξεκάθαρο τρόπο, ο στόχος αυτής της προσπάθειας, ώστε να καταστούν όλοι κοινωνοί και εταίροι της μεταρρυθμιστικής προσπάθειας. Τούτο κρίνεται από ειδικούς και μη, ως η εκ των ων ουκ άνευ προϋπόθεση μιας επιτυχούς προσπάθειας αλλαγής από ένα καθεστώς σε άλλο, είτε αυτό αφορά σε σύνολα ανθρώπων είτε σε μονάδες. Καμιά αλλαγή δεν δύναται να πραγματοποιηθεί αν όλοι όσοι τους αφορά δεν κατανοήσουν γιατί πρέπει να αλλάξουν. 

 

Για να κατανοήσει κάποιος ότι πρέπει να αλλάξει πρέπει να του εξηγηθεί με σαφήνεια και διαφάνεια ο λόγος που επιβάλει την αλλαγή. Ασφαλώς το μνημόνιο είναι ένας λόγος, αλλά σίγουρα δεν είναι ο μοναδικός, αφού αν ήταν θα σήμαινε ότι αν δεν προέκυπτε η οικονομική κρίση δεν θα υπήρχε ανάγκη για μεταρρύθμιση της δημόσιας υπηρεσίας ή ακόμα θα σήμαινε ότι σε πέντε-δέκα-είκοσι χρόνια που θα αποκατασταθεί οικονομικά η Κύπρος θα έπρεπε να ξαναπάμε πίσω στις δομές και λειτουργίες που είχαμε στην προ του μνημονίου περίοδο. 

 

Η προαναφερθείσα συλλογιστική δεν είναι σοφιστεία, αλλά αγγίζει την ουσία του ζητήματος, που δεν είναι άλλη από την τεράστια ανάγκη που υπάρχει για συνολική μεταρρύθμιση του δημόσιου τομέα όχι για να μοιάσει σε αποδόσεις και επιδώσεις του ιδιωτικού (αλήθεια πόσο πετυχημένος είναι ο κυπριακός ιδιωτικός τομέας;) αλλά για να καταστεί αποτελεσματικότερος για την Κύπρο και το λαό της, την οικονομία και την κοινωνία της, αλλά και για τα ίδια τα στελέχη του. Είναι γεγονός ότι κανένας δημόσιος υπάλληλος που σέβεται τον εαυτό του δεν αρέσκεται να κατηγορείται από τον οποιονδήποτε για τις ικανότητες, την επάρκεια και τις επιδώσεις του. Όπως κανένας ιδιώτης δεν αρέσκεται να κατηγορείται ότι φοροδιαφεύγει, ότι παράγει μη-ανταγωνιστικά προϊόντα και υπηρεσίες, ότι μόνο εισάγει και υπερχρεώνει και ότι δεν παράγει και δεν εξάγει τίποτε, ή ζει μόνο από υπεργολαβίες του δημοσίου. Γι’ αυτό και όλοι προσπαθούν, ή θα έπρεπε να προσπαθούν να βελτιώνονται. 

 

Έτσι και η δημόσια υπηρεσία επιθυμεί, ή θα έπρεπε να επιθυμεί, να βελτιωθεί σε όλα τα επίπεδα και με όλες τις μορφές. Ως εκ τούτου, η μεταρρυθμιστική προσπάθεια, αν θα είναι πραγματική και όχι πλασματική, και αν θα είναι επιτυχημένη θα πρέπει να προγραμματιστεί σωστά και ολοκληρωμένα στη βάση συγκεκριμένων στόχων που συνάδουν με την αποστολή της δημόσια υπηρεσίας του σήμερα και του αύριο. Αφού προσδιοριστούν τα προαναφερθέντα, και μελετηθεί επαρκώς τόσο η δομή και οι διαδικασίες της όσο και η στελέχωση και οργάνωση της, ακολούθως θα πρέπει όλα ανεξαιρέτως τα στελέχη της να καταστούν κοινωνοί των όσων χρειάζεται να γίνουν και να κατανοήσουν τους λόγους που πρέπει τούτα να γίνουν για το δικό τους συμφέρον και το συμφέρον του συνόλου. 

 

Με άλλα λόγια, απαιτείται όπως οι δημόσιοι υπάλληλοι μετατραπούν, μέσα από την πρέπουσα επικοινωνιακή διαδικασία, αναπόσπαστα και ενεργά στοιχεία της μεταρρυθμιστικής προσπάθειας, υπεύθυνη της οποίας είναι η διοικητική ηγεσία της δημόσιας υπηρεσίας, που με τη σειρά της θα πρέπει να αναπροσαρμοστεί κατάλληλα για να μπορέσει να διευκολύνει την επιδιωκόμενη μεταρρύθμιση. Αφού γίνει κατανοητό το προηγούμενο σημείο, θα πρέπει να καθοριστεί το σύστημα ποιότητας και διαχείρισης που ταιριάζει στον συγκεκριμένο οργανισμό και στα μέλη του. Στη συνέχεια, πρέπει να τεθούν κλιμακωτοί στόχοι και βαθμιαία να επιχειρείται η επιτυχής εκπλήρωση τους μέσα από τη διευκόλυνση της διαδικασίας με την αφαίρεση των όποιων δομικών και διαδικαστικών στρεβλώσεων, ώστε η όποια αλλαγή ή μεταρρύθμιση να εμπεδώνεται και να ριζώνει για τα καλά.