Στην Κύπρο αποκαλούμε "μουσαμά' όποιο δεν επηρεάζεται από οτιδήποτε του συμβαίνει ή που συμβαίνει γύρω του.

Η πρώτη φορά που άκουσα τη φράση «είσαι μουσαμάς» (όπως και τις φράσεις «είσαι γαϊδούρι» και «είσαι τενεκές») ήταν στο δημοτικό σχολείο όταν η δασκάλα αποδοκίμασε ένα συμμαθητή μου που ερχόταν συστηματικά αδιάβαστος και που κατά τη διάρκεια της διδασκαλίας στην τάξη ήταν παντελώς αδιάφορος. Δεν παρακολουθούσε το μάθημα, δεν συμμετείχε, δεν είχε απορίες, δεν είχε οποιοδήποτε ταλέντο, δεν ενδιαφερόταν ποσώς για οτιδήποτε, χωρίς να ήταν ηλίθιος. Ήταν, όμως, ανεπίδεχτος μαθήσεως.

«Μουσαμάδες» φυσικά δεν υπάρχουν μόνο στο σχολείο. Υπάρχουν παντού γύρω μας, κυκλοφορούν ανάμεσα μας, ενεργούν και συναναστρέφονται με άλλους «μουσαμάδες» και μη. Κάποιοι είναι επιλεκτικά «μουσαμάδες», όπως για παράδειγμα, ο συμμαθητής μου στο δημοτικό, που δεν έμαθε σχεδόν καθόλου γράμματα και παρέμεινε «μουσαμάς» πνευματικά. Αργότερα, βέβαια, έκανε αρκετά λεφτά μέσω της δουλειάς που του άφησε ο πατέρας του, αλλά παραμένει άγνωστο αν θα τα κατάφερνε αν άρχιζε από μόνος του ή αν θα καταφέρει να επιβιώσει της τρέχουσας οικονομικής κρίσης.  

Κάποιοι άλλοι είναι συναισθηματικά «μουσαμάδες» και δεν συγκινούνται όση χαρά ή λύπη και αν προκαλούν οι ενέργειες τους ή οι ενέργειες των άλλων. Είναι, δηλαδή, κοινωνιοπαθείς, αφού, ενώ σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να εμφανίζονται προσηνείς και ενίοτε φιλικοί με αποτέλεσμα να κερδίζουν εντυπώσεις και πολλές φορές να ξεγελούν τους συνανθρώπους τους, ακόμα και ολόκληρους λαούς, εν τούτοις, η συμπεριφορά τους είναι βαθύτατα προβληματική, αφού τους χαρακτηρίζει η συστηματική απάθεια και ο ασύστολος κυνισμός.

Σε κάποιες περιπτώσεις και υπό κάποιες συνθήκες ολόκληρα σύνολα ανθρώπων και ολόκληροι λαοί είναι «μουσαμάδες» και δεν αφομοιώνουν οποιοδήποτε βίωμα τους. Δεν μαθαίνουν από τις εμπειρίες τους και δεν προσαρμόζονται στο περιβάλλοντα χώρο. Με άλλα λόγια, δεν είναι ευφυείς με αποτέλεσμα να άγονται και να φέρονται από τις επιτήδειες ηγεσίες τους ή, ακόμα, και ξένες ηγεσίες και ξένους λαούς που τους καταδυναστεύουν και τους εκμεταλλεύονται κατά το δοκούν, συγκεκαλυμμένα ή απροκάλυπτα.  

Και για να καταλήξω, διερωτώμαι τι έχουμε μάθει τον τελευταίο ένα χρόνο ως Κύπριοι; Τι μας συγκίνησε; Τι μας συνεπήρε και τι μας προβλημάτισε από τα πολλά που μας συνέβησαν και που συνεχίζουν να μας συμβαίνουν ως λαό και ως κράτος ώστε να επηρεάσουν ουσιαστικά τη συμπεριφορά μας: το περιστατικό στο Μαρί, η οικονομική κρίση, η προεδρία του Συμβουλίου της ΕΕ, οι επερχόμενες προεδρικές εκλογές; Θα μας προβληματίσουν συνειδητά ή μήπως θα τα βιώσουμε ως «τρίτοι» και δεν θα «κολλήσει» τίποτα πάνω μας και θα συμπεριφερθούμε σαν «μουσαμάδες»;

Και αντί επιλόγου, μεταφέρω, συναφώς, κάτι που μου είπε το πιο αγαπημένο μου πρόσωπο όταν πρόσφατα διερωτόμασταν αν οι πολυτιμότατες και σύνθετες εμπειρίες της ευρωπαϊκής προεδρίας – της μοναδικής επιτυχίας του τελευταίου έτους –  θα αξιοποιούνταν δεόντως από το δημόσιο, τους ιδιώτες και τους πολιτικούς ή αν θα λέγαμε «εντάξει, τελείωσε η ευρωπαϊκή προεδρία, ξανά πίσω στους αδέσμευτους τώρα!»