Γαλάζια νερά, χρυσή άμμος, ζεστό αεράκι. Το ‘παρά θίν’ αλός’, η θάλασσα ηχήσεσσα παρ’ Ομήρου - η ξαπλώστρα, το αντηλιακό – στην πιο μοντέρνα εκδοχή του. Κι η γαρίδα, εννοώ το μάτι, κύριοι, αφού στα θαλάσσια λουτρά αποτολμάται γδύσιμο – και νόμιμη οφθαλμολαγνεία - που οι γέροι στην ιστορία της Σουζάννας, στην Παλαιά Διαθήκη, δεν θα τολμούσαν να ονειρευτούν!

Θάλασσα και ηλιοτροπισμός μαζί, η στροφή στα γαλανά νερά και τον μεσόγειο ήλιο που συνιστά όνειρο των βορείων και καυτό συνάλλαγμα των νοτίων. Αλλά, τα σύμβολα των παραθαλασσίων διακοπών έχουν να δείξουν μια γλαφυρή πολιτισμική ιστορία, που έχει δώσει ουκ ολίγα σχετικά βιβλία. 

Κι ακόμη πιο γαργαλιστικά, αφού η φυγή στην θάλασσα, είτε επρόκειτο για τις παρυφές του πολιτισμού και πρόσκληση για παραβίαση των αιδημόνων περιορισμών του σε λάγνες παραθαλάσσιες προσκλήσεις του ζεστού νερού, που σήμερα προβάλλονται ως συνώνυμες των Γομόρρων: είτε η Ίμπιθα, είτε η αγία Νάπα είτε το Φαληράκι της Ρόδου, υπνωτικές κι αισθησιακές προ(σ)κλήσεις με ιστορικές αρχές που πάνε αιώνες πίσω, κι όχι μόνο στην Ταϊτή του Γκωγκέν, ή τους ‘castaways’ του Cook, του Melville, και του Swinburne.

Στο βιβλίο τους ‘The Beach: The History of Paradise on Earth’, οι Lena Lencek και Gideon Bosker αναδιφούν εμπεριστατωμένα αλλά και γλαφυρά συνάμα, πώς η παραλία, από απομακρυσμένη, άγνωστη και επικίνδυνη παρυφή του πολιτισμένου κόσμου, εξαίρεται και διαφημίζεται σήμερα ως το πιο αποτελεσματικό αντικαταθλιπτικό, από την εποχή των αρχαίων στον σημερινό της ρόλο ως το σκηνικό των πιο απελευθ-ερωτικών – κι απελευθερωμένων – είπατε και ‘Μύκονος’; ‘ ψυχαγωγικών δραστηριοτήτων.

Ειδικά εξαίρεται η άγνωστη ιστορία πώς παραλίες, στην Βρετανία ιδία, όπως το Blackpool, το Margate και το Scarborough, απετέλεσαν διεξόδους για την απελευθερωτική γύμνια, μέχρι τουλάχιστον και τις τελευταίες δεκαετίες του 18ου αιώνα.

Ήταν τότε που σήκωσε κεφάλι η πουριτανική αιδημοσύνη, για να σκεπάσει την γύμνια που τολμούσε το φως του ηλίου στις παραλίες. 

Αλλά ήταν, επίσης, τότε που, σαν απάντηση ίσως στην αξία του απαγορευμένου που έδινε ο πουριτανισμός στην γύμνια που έκανε την εμφάνισή της η τουριστική οφθαλμολαγνεία, το ‘peeping tourism’, όταν σεμνοί , στην πόλη, άνδρες εμφανιζόντουσαν πανέτοιμοι, με κυάλια και τηλεσκόπια (δεν το είχε φανταστεί ο Γαλιλαίος ότι όσο προκαλούσαν οι ουράνιες σφαίρες, τόσο και περισότερον προκαλούσαν τα σάρκινα ημισφαίρια!). Το αλλά Μπένυ Χιλλ οφθαλμολάγνο χιούμορ έβριθε στις λαϊκές καρτ-ποστάλ με τα παράλια – και παρασάλια – του λαϊκού τουρισμού.

Τα θέρετρα πήραν κάποια ημίμετρα – για την πρόκληση των ημισφαιρίων – με μικρά, συμβολικά, κι οπωσδήποτε βολικά πρόστιμα. Αποθάρρυνση; Ο τουρίστας χαίρεται αυτό που αναζητεί, κι ο ζητών ευρήσει!..

Η Παραλία: ένας αισθησιακός Παράδεισος επί Γης

Ως το 'πιο δυνατό αντικαταθλιπτικό της φύσης' υμνούν την θάλασσα οι Lena Lencek και Gideon Bosker, περιγράφοντας με μια ιριδίζουσα παλέτα των εποχιακών κι ωραίων, ωριαίων, της θάλασσας χρωμάτων την παράδοση των λουομένων στις πιο συβαριτικές ορμές διαφυγής από τον χρόνο, μετρώμενο λικνιστικά πια μονάχα με τους 'barcarole' ναρκωτικούς ρυθμούς του ανέμου, του νερού, της άμμου και του ηλίου. Το βιβλίο τους, 'The Beach: The History of Paradise on Earth' (Viking: 1998), συνιστά μια κοινωνική ιστορία πώς, εκατομμύρια άνθρωποι κάθε καλοκαίρι, αλλά και χειμώνα, 'καταφεύγουμε στην θάλασσα για να επανεφεύρουμε τους εαυτούς μας'. 

'Παλέτα' γιατί η γραφή της κοινωνικής ιστορίας ομοιάζει την ιμπρεσιονιστική ζωγραφική. Δεν ζητείται η 'αντικειμενική και αναντίρρητη αλήθεια' μιας φωτογραφικής αποτύπωσης αλλά η προσωπική εντύπωση και προσωπική εγγραφή μιας στιγμής ή άποψης της ανθρώπινης ζωής: χρώματά τους τα γεγονότα κι η σύνθεση λεπτομερειών και χρονικών ιζημάτων που συνιστούν τον πλούτο και το βάθος της εικόνας. 

Κι είναι πράγματι δραματικά αισθησιακή στα εκτυφλωτικά χρώματα των εικόνων της η μελέτη των Lencek και Gideon, από τα γαλάζια της θάλασσας και το ήλεκτρο της άμμου ως την πορφύρα, την ώχρα και την σέπια των δειλινών τους.

Οι συγγραφείς παραμένουν πιστοί, ωστόσο, στο κάλεσμα του ιστορικού, συγκεντρώνοντας τις γλαφυρές πινελιές τους στο να αποδώσουν τα υγιεινολογικά, θεραπευτικά ενδιαφέροντα, κατ' αρχήν των λουομένων και των γιατρών τους, πώς, αρχίζοντας οι παραλίες πρόσφεραν διαφυγή από τους αυστηρούς καθωσπρεπισμούς της κοινωνίας και πώς οι κρατούσες, και ολοέν χαλαρώνουσες, αντιλήψεις για το σεξ και την θέα του ανθρωπίνου σώματος αντανακλώντο στους κώδικες περιβολής (και γδυσίματος) των λουομένων. Από την επιθυμία της θάλασσας, στην θάλασσα της επιθυμίας…