Sigmalive

Adeste fideles: Φιλοσοφία και Ποδόσφαιρο


"Κάθε ομάδα είχε την δική της φιλοσοφία" απεφάνθη ο πολύς Πογιατζής, στο πέρας του τελικού του EURO '16. Disputationes philosophiae; Φιλοσοφικές διαμάχες ή συγκρούσεις φιλοσοφιών; Άστε τον Πλάτωνα και τον Αριστοτέλη σας κάτω, φιλομαθείς αναγνώσται. Ό,τι εννοούσε ο τηλεπαρουσιαστής ήταν η στρατηγική των προπονητών της κάθε μίας των φιναλίστ: επιθετικό παιχνίδι με εμπιστοσύνη στην, φευ, άσφαιρη ανωτερότητά της η Γαλλία, αμυντική συγκρότηση με αντεπιθέσεις οι δικαιωθέντες Πορτογάλοι.

Εφθαρμένος στην άκριτη - κι αδιάκριτη -  χρήση του, όπως κι η 'ψυχολογία' (αντί του 'ψυχική κατάσταση') με τον όρο 'Φιλοσοφία' συνήθως αποκαλούνται, τιμώνται και αποτιμώνται αφοριστικές και 'πιασάρικες' για τους hoi polloi αποφθεγματικές προτάσεις επιτυχημένων προσωπικοτήτων και ινδαλμάτων του ποδοσφαίρου, παικτών και προπονητών. 'Η φιλοσοφία μου είναι απλή: κτυπάμε το 'Quarterback!' Παρατίθεται να αφορίζει στο βιβλίο του, 'Football and philosophy: Going Deep' , του Michael Austin o αμερικανός προπονητής Ε. Edwards. Υποτίθεται ότι, κατά την βαρύνουσα εκτίμηση των ιδίων των λεξάντων, συνοψίζουν τις τεχνικές και τα 'μυστικά', ή και την όλη στάση και προσέγγιση των διασήμων στο άθλημα που διεσφάλισε την ξεχωριστή επιτυχία τους. Ταυτολογίες, οι πλείστες, ώστε να είναι ευμάσητα κλισέ - όπως τα κλασικά και πολυμάσητα, πια, 'η μπάλα είναι στρογγυλή', 'το παιχνίδι διαρκεί 90 λεπτά' ή, 'αμέσως μετά το τέλος του αγώνα είναι ο επόμενος αγώνας', από τον προπονητή του γερμανικού θριάμβου στο FIFA World Cup του 1954, Sepp Herberger.


Ακόμα πιο 'ευπώλητοι' και 'πιασάρικοι' είναι οι βαρύνοντες αφορισμοί αν προσκρούουν στην νόρμα του αποδεκτού. Για παράδειγμα, οι 'Νιτσεϊκώς' δικαιώνοντες την απαραίτητη σκληρότητα και βία στο άθλημα. Όπως, οι δηλώσεις του προπονητού του Αμερικανικού κολλεγιακού football, Vince Lombardi, που ανελάμβανε αποτυχημένες ομάδες, όπως οι Green Packers, το 1959, και με χαρακτηριστική, θρυλική πια σκληρή πειθαρχία τους διεσφάλιζε επτά συνεχή πρωταθλήματα NFL, συμπεριλαμβανομένων δύο Super Bowl. 'Η νίκη δεν είναι το παν: είναι το μόνο πράγμα!' είναι η περίφημη δήλωση που τού αποδίδεται (μάλλον εσφαλμένα, αλλά παραστατικά), ενώ η σκληρή του επιμονή στη αριστεία συνοψίζεται στον αφορισμό του 'δεν ζητώ τίποτα άλλο από την τελειότητα!' 'Μας μεταχειρίζεται όλους ίσα, σαν σκυλιά', επρόσθεσε την δική του αποφθεγματική, κλασική πια δήλωση παίκτης του 'θρύλου'. Δεν επιμένουν στο 'η μπάλα είναι στρογγυλή' στο αμερικανικό football, διότι εκεί είναι ωοειδής! Παραμένει, όμως, το κλισέ, 'κι οι δύο ομάδες επιδιώκουν την νίκη' (!!!), αυτονόητο, σε έναν αγώνα που ανέδειξε φιλοσοφικά ο υπαρξιστής Σαρτρ με το αμίμητο 'αυτό που περιπλέκει τα πράγματα στο ποδόσφαιρο είναι ότι υπάρχει κι άλλη ομάδα στο γήπεδο!'


Περί νοήματος - προτάσεων, ζωής ή ποδοσφαίρου


Ταυτολογίες, ναι! Και χωρίς 'νόημα', αν με αυτό εννοείται το εμπειρικό περιεχόμενο όπως έδειξεν ο θετικιστής, στην πρώιμη φάση του, στο Tractatus Logicophilosophicus, o Ludwig Wittgenstein. Αλλά, όχι και ανόητες, όπως ευκόλως θα έλεγαν κάποιοι, συγχέοντες τα Βιτγκενσταϊνικά 'senseless' και 'Sinnlos' ('ανόητα' και 'χωρίς νόημα' - κενά εμπειρικού νοήματος). Διότι, εννοούν να διδάξουν κάτι που συνοψίζει την εμπειρία του προσώπου που τις εκφέρει. Διδάσκουσες, ευμνημονεύτως και ευλήπτως, ως οι παροιμίες, 'δια το ευσύνοπτον', που θα έλεγεν ο Αριστοτέλης. Ίσως να μην βοηθεί το αυτάρεσκο χαμόγελο του κυρίου Πογιατζή να τον πάρει κανείς πολύ στα σοβαρά, αλλά το σχόλιό του ότι 'το λεπτό διαρκεί εξήντα δευτερόλεπτα', δεν προτίθεται να μεταφέρει μια ταυτολογική πληροφορία. Καλούμαστε να εννοήσουμε την πρακτική συμβουλή ότι μια ομάδα πρέπει να προσπαθεί αδιάλειπτα, να μην χαλαρώσει την ένταση της προσοχής της, αφού κι ο αντίπαλος επιχειρεί να εκμεταλλευτεί κάθε δευτερόλεπτο του λεπτού. 


'Νόημα είναι η πρόθεση του ομιλητού να μεταδώσει ένα προτασιακό περιεχόμενο συν η αναγνώριση αυτής της πρόθεσης από τον δέκτη', μας εξήγησεν κι ο γλωσσαναλυτικός φιλόσοφος Paul Grice. Η δήλωση, αντίθετα, για το άπειρα διαιρετό του χρόνου, και τα παράδοξα που εδώ προκύπτουν, ως έδειξεν ο Ζήνων ο Ελεάτης (όχι ο Κιτιεύς, το δικό μας 'Φοινικίδιον') είναι μια καθαρή φιλοσοφική πρόταση. Αμφίβολης πρακτικής χρησιμότητας, που θα έλεγαν οι πλείστοι.

Και σίγουρα, οι προπονητές, που προσβλέπουν ο αμυντικός 'Αχιλλεύς' τους, διαψεύδοντας τα Ζηνώνεια παράδοξα, να φτάσει και ξεπεράσει (για να σταματήσει με τάκλιν) την αντίπαλη επιθετική 'χελώνα'. Εμπειρία που διαψεύδει και τον πολύ Sepp Herberger, που δεν είχε υπολογίσει ότι προστίθενται στα ενενήντα και κάποια λεπτά καθυστερήσεων.  Ώστε να επιτείνεται η αγωνία και η θεαματικότητα, άρα και τηλεθέαση, των αγώνων. Κι όπως πικρώς έμαθε, το 1996, στον τελικό με την Manchester United η γερμανική Bayern Μονάχου. Όχι, κ. Λίνεκερ, δεν ‘κερδίζουν πάντα οι Γερμανοί’!


Θα έσκιζαν τα πτυχία τους, όμως, οι φιλόσοφοι αν αυτές οι πιασάρικες δηλώσεις ('πιασάρικος' ο όρος, πια, κι εδώ!) εννοούντο πράγματι ως η επιστήμη, κι επιστήμη των επιστημών: η Φιλοσοφία. Όσο κι αν, στην εποχή των εκλαϊκευτικών βιβλίων της φιλοσοφίας, γέμισαν τα ράφια με ευμάσητα βιβλία το περιεχόμενο των οποίων λίγο απέχει από παρόμοια εύπεπτα αφεψήματα φιλοσοφίας. Έστω, και μεγάλων Φιλοσόφων. Τα τσιτάτα. Κι η τσιτατοποίηση, συνοδεύουσα την ψιττακοποίηση: την εύκολη παπαγαλία.

Σε μεγάλη, εξ άλλου, ζήτηση στις απορημένα ψυχοψακτικές ημέρες μας, το 'νόημα της ζωής'. Κυριαρχούν, λοιπόν στα ράφια των ευπωλήτων φιλοσοφικά βιβλία με αναλύσεις και προτάσεις επί των ξαπολύτων, και 'απωλήτων' στα χρόνια της μεταπολεμικής ηθικής κρίσης ή μετανεωτερικής αβεβαιότητας 'Απολύτων'. Ξεθεμελιωμένο από τις παλαιές θρησκευτικές και φιλοσοφικές, αξιακές της ζωής, πίστεις και βεβαιότητες το 'νόημα της ζωής' κατήντησε στις μέρες μας προβληματικό, στέλλοντας ως 'καταναλωτές' τους έρμαιους ζητητές του όχι να εξετάσουν τους λόγους για την 'έλλειψη νοήματος' στις ζωές μας, αλλά να αρπαχτούν από παντοιότροπα υποκατάστατα.

Περιτρέχοντα και περιβρέχοντα, ευκόλως κι ετοίμως προσφερόμενα από τον πονηρό λόγο της νεωτερικότητας, κερδαίνουσας από τα εμπορικοποιημένα ευτελή με τα οποία 'γεμίζει' τα κενά που η ίδια δημιουργεί. Ξεφυλλίζουμε το βιβλίο 'Το Νόημα της Ζωής' του εξαίρετου ερμηνευτού της μετανεωτερικότητας, Terry Eagleton ('The Meaning of Life', Oxford UP 2007, που θα βρείτε σε κυπριακά βιβλιοπωλεία σε ελληνική μετάφραση στις εκδόσεις Θύραθεν), για να απολαύσουμε το ειρωνικό κέφι με το οποίο απαριθμεί τα topshelf αυτά υποκατάστατα νοήματος: σεξ, lifestyle, θρησκείες ή γκουρού κάθε λογής και προέλευσης, κατά προτίμησιν εξωτικές ή μυστικιστικές, ή τον φονταμενταλισμό που τις πολιτικοποιεί σε ανατρεπτικό, βομβίζον ή και βομβιστικό δόγμα.

Κορυφαίο ανάμεσά τους, γεμίζοντας όχι μόνο 'top-shelf' αλλά κερκίδες ολόκληρες, το ποδόσφαιρο. Κι η θρησκεία του. Ως θρησκεία το χαρακτηρίζει, άλλωστε, κι ο Terry Eagleton (όπ.π. σελ. 49)  κρίνοντας, μάλιστα, ότι υποκαθιστώντας ένα σύνολο από παραδοσιακά τιμημένα ή λατρευτικά λάβαρα, όπως η θρησκευτική λατρεία, η εθνική κυριαρχία, η προσωπική τιμή κι αξία και η εθνική ταυτότητα, νοηματοδούσες αξίες για τις οποίες ήταν έτοιμοι οι άνθρωποι να θυσιαστούν, έχει το  ποδόσφαιρο αναχθεί, ειδικά σε μια εποχή χριστιανικού και ισλαμικού φονταμενταλισμού, όχι απλά, ως θρησκεία, σε όπιο των μαζών, αλλά σε 'κρακ' του εκστατικού αφιονισμού τους.

Ζουμάρουν με επιμονή οι κάμερες σε πρόσωπα οπαδών στις κερκίδες, συσπασμένα από αγωνία κι έκσταση, ζητώντας ίδια αφοσίωση από μας, σαν τα εικονίσματα των μαρτύρων στις εκκλησίες. Ως πηγή υπερβατικού, περίπου, νοήματος, εμβαπτίζει ανατατικά και σωτηριολογικά σε αισθήματα της λυτρωτικής από τις ευθύνες του εαυτού, μιας διονυσιακής μανικής κοινότητας, που βακχεύει στην θέα, στην γεύση του αίματος του 'σπαραγμού' του αντιπάλου.

Εξηγείται, έτσι, γιατί η τηλεόραση ποτέ δεν επαρκεί στην προσφορά αυτού του αισθήματος διθυραμβικού θιάσου και μανικής, αυτοκαταλύουσας αλλά και ερωτογόνου υπερβολής της ταυτότητας. Είναι απαραίτητη, εδώ, η φυσική εγγύτητα, η συμμετοχή στην αγέλη, το αίσθημα του 'running with the pack' που προσφέρει η κερκίδα. Adeste fideles.

 

 

 

Τα ακίνητα της εβδομάδας

Altamira doValue Group
Youtube logo

SigmaLive App

Κατεβάστε την εφαρμογή στο κινητό σας για άμεση και γρήγορη ενημέρωση.

AppStore App LinkGoogle PlayStore App Link

Ακολουθήστε μας

Παρακολουθήστε τις εξελίξεις μέσω των social media του SigmaLive


Newsletter

Εγγραφείτε στο Newsletter και μείνετε πάντα ενήμεροι!

Εγγραφή στο Newsletter