Παρά την τεράστια πρόοδο της τεχνολογίας, παραμένουμε ανίκανοι μπροστά σε μια μεγάλη δυνατότητα: Να ιχνηλατήσουμε το κεφαλαιώδες κοσμικό νόημα: Πού πάμε; Ποια η Αρχή μας; Πώς και γιατί οι άπειρες κινήσεις των άστρων και γαλαξιών; Ερωτήματα αναρίθμητα μας απασχολούν αιώνες τώρα. Πανάρχαιες απορίες, σφυρηλατημένες στη συνείδησή μας, παραμένουν αναπάντητες. Ο μεγάλος στοχαστής Μπέρνατ Ράσελ, στο έργο του «Τα προβλήματα της Φιλοσοφίας» (Εκδ. Αρσενίδη) αναρωτιέται: «Έχει το σύμπαν κάποια ενότητα σχεδίου ή σκοπό, ή είναι τυχαία μια συσσώρευση ατόμων;

Είναι η συνείδηση ένα μόνιμο μέρος του σύμπαντος, που δίνει την ελπίδα για μιαν απεριόριστη αύξηση της σοφίας, ή είναι ένα προσωρινό επεισόδιο πάνω σ’ ένα μικρό πλανήτη, που κάποτε η ζωή πάνω του θα γίνει αδύνατη;»

Η αρχή των πάντων

Ο επιφανής σύγχρονος θεολόγος Χανς Κινγκ, μέσα από τους δικούς του στοχασμούς, καταλήγει στο συμπέρασμα ότι η θρησκεία και η επιστήμη μπορούν να βαδίσουν μαζί χωρίς καμιάν αντιπαράθεση. Στο περίφημο σύγγραμμα του «Η αρχή των πάντων» (Εκδ. Ουρανός), επισημαίνει στα προλεγόμενά του το σπουδαίο ρόλο και την προσφορά των αρχαίων Ελλήνων φιλοσόφων για την κατανόηση της πρώτης αιτίας των όντων. Γράφει λοιπόν: «οι Έλληνες ήταν εκείνοι, που πρώτοι μέσα στην ευρωπαϊκή ιστορία συλλογίστηκαν για την «αρχή των πάντων», για την πρωταρχική πηγή ή αιτία, από την οποία προέρχεται το παν και στην οποία ίσως πάλι επιστρέφει. Για τον Θαλή αυτή ήταν το ύδωρ, για τον Αναξιμένη ο αέρας, για τον Ηράκλειτο το πυρ, αλλά για τον Αναξίμανδρο το άπειρο, το ποιοτικά και ποσοτικά απροσδιόριστο».

Χρόνος και χώρος σε μιαν αέναη πορεία, σ’ ένα κοσμικό γίγνεσθαι που ρέει χωρίς τελειωμό πάνω στο πέπλο της αιωνιότητας. Γι' αυτό και ο Αναξίμανδρος είχε πει με βαθιά φιλοσοφική διάθεση: «Τον δε απείρου ουκ εστί αρχή». Ο Χανς Κινγκ υπογραμμίζει την αναγκαιότητα της διαλογικής προσέγγισης ανάμεσα στη θρησκεία και την επιστήμη τονίζοντας ότι: «Εκείνο που εμείς σήμερα χρειαζόμαστε, είναι μια κριτική εποικοδομητική διαλογική αλληλεπίδραση της φυσικής Επιστήμης και της Θρησκείας».

Η επιστήμη ως εργαλείο

Ο Χένρι Μπερξόν, ένας από τους κορυφαίους διανοούμενους ερευνητές του 19ου αιώνα, στο κλασικό έργο του «Η Δημιουργός Εξέλιξις», εκφράζει ελεύθερα τους φιλοσοφικούς προβληματισμούς του: «Άρχισα να φιλοσοφώ όταν διερωτήθηκα γιατί υπάρχω. Κι όταν σκέφτηκα ότι αλληλέγγυα συνδέομαι με το υπόλοιπο σύμπαν, η δυσκολία δεν υποχώρησε. Θέλω να γνωρίσω γιατί υπάρχει το σύμπαν - και αν παραστήσω το σύμπαν σαν μια σταθερά ή γεμάτη μεγαλείο Αρχή, που το ανακρατά ή το δημιουργεί, δεν αναπαύομαι στη σκέψη αυτή, παρά μόνο για λίγες στιγμές». Ο Paul Laberenne στο βιβλίο του «Η καταγωγή των Κόσμων», σε μια υλιστική ερμηνεία της γενέσεως του σύμπαντος, καταλήγει στο αβίαστο συμπέρασμα ότι «η επιστήμη πρέπει να είναι συνετή, μα όταν πλησιάζει ορισμένα ζητήματα, πρέπει να τα πλησιάζει κατά μέτωπον, χωρίς ακατανόητη δειλία, με την πραγματική επιθυμία να προχωρήσει».

Αλλαγή θεσμών

Ο ΚΑΝΑΔΟΣ επιστήμονας καθηγητής και πυρηνικός αστροφυσικός Χέρπερτ Ριβς, πρώην σύμβουλος στη NASA, στο βιβλίο του «Η κοσμική εξέλιξη», κάνει αναφορά στην παγκόσμια διαστολή του σύμπαντος, την περίφημη έκρηξη του Bing Bang, η οποία συσπειρώνει την πλειονότητα των επιστημόνων, υπογραμμίζοντας ότι έχει τις ρίζες της στη Γενική Θεωρία της Σχετικότητας του Αϊνστάιν. «Στην επιστήμη» ομολογεί «όπως κι αλλού, η διανοητική αδράνεια, η μόδα, το βάρος των θεσμών και ο αυταρχισμός είναι πάντα επίφοβοι. Οι αιρέσεις παίζουν έναν ουσιώδη ρόλο. Διατηρούν τα πνεύματα σε κατάσταση συναγερμού(…) Η ιδέα για μια ιστορία του σύμπαντος είναι ξένη στον επιστήμονα των περασμένων αιώνων. Γι’ αυτόν, οι νόμοι της φύσης, αμετάβλητοι, διέπουν τη συμπεριφορά τους μέσα σε ένα αιώνιο παρόν».

Ο δρόμος του Θεού

Η ΑΡΧΗ των πάντων είναι διαχρονική αναζήτηση της κατανόησης του κοσμικού πεπρωμένου. Ο Χανς Κινγκ συνοψίζει τη δική του απάντηση: «Εφόσον ο Θεός υπάρχει, τότε υπάρχει μια θεμελιώδης απάντηση σε τέτοια ερωτήματα, τότε είναι δυνατόν εκ βαθέων να κατανοήσουμε γιατί είμαστε πεπερασμένα όντα με ελλείψεις και όμως όντα με άποψη, προσδοκία, ελπίδα και νοσταλγία». Ο Απόστολος Παύλος, στην επιστολή του προς τους Εφεσίους, τονίζει: «Εμοί των ελαχιστοτέρω πάντων των αγίων εδόθη η χάρις αυτή, εν τα έθνεσιν ευαγγελίσασθαι τον ανεξιχνίαστον πλούτον του Χριστού. Και φωτίσαι πάντας τις η οικονομία του μυστηρίου του αποκεκρυμμένου από των αιώνων εν τω Θεώ, τα πάντα κτίσανται διά Ιησού Χριστού…».