Τα πέντε στάδια μέχρι ν’ αποδεχθούμε την όποιας μορφής απώλεια

Είμαστε με κάποιον για καιρό, ζούμε με αυτόν, μαθαίνουμε από αυτόν, συνηθίζουμε τις συνήθειές του, γνωρίζουμε το δικό του κόσμο και τελικά, όταν έχουμε μάθει, γνωρίσει, συμβιβαστεί με την ιδέα και τις απόψεις του, ξαφνικά τον χάνουμε. Αυτός μπορεί να είναι ο άντρας μας, ένας φίλος, ένας συγγενής, ένας ερωτικός σύντροφος, ακόμα και ένας γείτονας ή ένας συνάδελφος. Σημασία δεν έχει ποιος είναι, αλλά ότι ακόμα και το χαμόγελό του μπορεί να σήμαινε κάτι για εμάς και τώρα δεν το έχουμε, είτε επειδή μια παρεξήγηση μάς έκανε να διακόψουμε τις σχέσεις μας είτε γιατί κάτι πολύ σοβαρότερο, όπως ο θάνατος, μας χώρισε. Πώς αντιδράμε σε κάτι τέτοιο; Και, τελικά, είναι φυσιολογικό να κλάψουμε, να ουρλιάξουμε, να θυμώσουμε, να πενθήσουμε και να πέσουμε σε κάποιου είδους κατάθλιψη; Σύμφωνα με τον ψυχολόγο-ψυχοθεραπευτή Βύρωνα Γκέιστ, «η διαδικασία του πένθους και της απώλειας γενικότερα, μπορεί να θεωρηθεί ψυχολογικά ως παρόμοια», και συνήθως όλοι διαχειριζόμαστε τον πόνο μας με πέντε φυσιολογικούς βασικούς τρόπους.

Τα παιχνίδια του μυαλού
Συνηθίζουμε όταν βγει από τη ζωή μας κάποιο αγαπημένο άτομο, να σκεφτόμαστε μόνο τα θετικά της σχέσης που είχαμε μαζί του, ξεχνώντας να μετρήσουμε και να θυμηθούμε και το τι οδήγησε αυτή τη σχέση στο τέλος της. Αυτό, όμως, σύμφωνα με τους ειδικούς, μας καθυστερεί στις ψυχολογικές διεργασίες που θα μειώσουν την ένταση του γεγονότος. Κάθε χωρισμός είναι μια ευκαιρία ενδοσκόπησης, την οποία αν δεν κάνουμε, θα βρεθούμε να βιώνουμε στη ζωή μας «επαναλήψεις» με απλώς διαφορετικούς πρωταγωνιστές.
Πρέπει να εκμεταλλευτούμε τον πόνο που νιώθουμε και να προσπαθήσουμε να κοιτάξουμε τον εαυτό μας, ανακαλύπτοντας δίκαια, έστω και τώρα, τι κάναμε λάθος και πού φταίξαμε εμείς. Το άσχημο της κατάστασης που πιθανόν θα μας αναγκάσει να ζητήσουμε βοήθεια από κάποιον ειδικό, είναι ότι μετά από ένα χωρισμό, βλέποντας τα πάντα μόνο με συναίσθημα, αδυνατούμε να δούμε αντικειμενικά και λογικά μπροστά μας, εφαρμόζοντας τελικά ό,τι καλύτερο για τους εαυτούς μας. «Η απώλεια, ο χωρισμός, είναι ένα πολύ μεγάλο ζήτημα. Ζούμε σε μια κοινωνία που συχνά δίνεται η έμφαση πάνω στο σωστό άτομο παρά στη σωστή σχέση, ενώ είναι και τα δύο σημαντικά. Ακόμα και κατά κάποιον τρόπο με το άτομο που έχει περάσει από αυτόν τον κόσμο και δεν είναι εδώ πια, οφείλουμε να διατηρούμε μια σωστή σχέση. Δεν πρέπει να αποσιωπούμε τα συναισθήματά μας, αλλά χρησιμοποιώντας, είτε την ατομική περισυλλογή είτε τη βοήθεια του κοινωνικού μας δικτύου ή ενός ειδικού, να έρθουμε στην ωριμότητα. Μέσω της σωστής αντιμετώπισης μιας απώλειας στη ζωή μας, ερχόμαστε στην ωριμότητα και στην ανάπτυξη του χαρακτήρα», τονίζει ο κ. Γκέιστ.

Το οριστικό τέλος
Αν και το πένθος για έναν άνθρωπο που έχει πεθάνει είναι πολύ πιο οριστικό από το πένθος που βιώνουμε από μια σχέση που έχει τερματιστεί, τα συναισθήματα που νιώθουμε μοιάζουν. Ο Φρόιντ μιλούσε για το θυμό που νιώθουμε για το νεκρό που μας εγκατέλειψε. Σύμφωνα με τον κ. Γκέιστ, υποσυνείδητα τα συναισθήματα που περνάμε όταν χάσουμε κάποιον λόγω θανάτου μπορεί να είναι εξίσου περίπλοκα και να έχουν μείνει ερωτήματα άλυτα και προβληματισμοί, όπως μένουν σε μια σχέση, όπου το άτομο είναι ζωντανό και μπορεί να περιπλέκονται και τρίτα άτομα.

«Με άρνηση ξεκινά η διαδικασία»
«ΓΙΑ τη διαδικασία αποδοχής της απώλειας γενικά μπορούμε να πούμε ότι υπάρχουν πέντε στάδια, όπως τα παρουσίασε η ψυχολόγος Ελίζαμπεθ Κιουμπλερ Ρος. Δηλαδή, είναι μια ψυχολογική διαδικασία, που ξεκινά με το σοκ και την άρνηση, και τελειώνει με την αποδοχή», αναφέρει στη «Σ» ο ψυχολόγος-ψυχοθεραπευτής Βύρωνας Γκέιστ, εξηγώντας ότι στο πρώτο στάδιο, «λέμε στους εαυτούς μας ότι δεν είναι δυνατόν να συμβαίνει αυτό και σίγουρα θα είμαστε ξανά μαζί. Κάνουμε γενικά σκέψεις που δείχνουν τη δυσκολία μας να αποδεχθούμε αυτό που συνέβη». Ο ψυχολόγος ψυχοθεραπευτής περιγράφει όλα τα στάδια που λίγο-πολύ όλοι θα περάσουμε. «Το δεύτερο στάδιο είναι ο θυμός. Μπορεί να είμαστε θυμωμένοι με τον/την πρώην μας, που δεν έκανε τα πράγματα που θέλαμε ή που δεν προσπάθησε για τη σχέση. Ακόμα ίσως να είμαστε θυμωμένοι με τους εαυτούς μας, που κάναμε λάθη και δεν το καταλάβαμε ότι κάτι δεν πήγαινε καλά. Το τρίτο στάδιο είναι το παζάρεμα και η διαπραγμάτευση, εκεί που προσπαθούμε να κάνουμε συμφωνίες και συμβιβασμούς. Σκεφτόμαστε ότι μπορούμε π.χ. να έχουμε μιαν ανοιχτή σχέση με τον/την πρώην ή ψάχνουμε παζαρεύοντας λύσεις για να πετύχει η σχέση και να έρθει πίσω ο/η σύντροφος που χάσαμε. Το τέταρτο στάδιο είναι η κατάθλιψη, που πλέον συνειδητοποιούμε ότι η σχέση έχει τελειώσει και αρχίζουμε να βιώνουμε συναισθήματα θλίψης. Αισθανόμαστε το βάρος της απώλειας και νιώθουμε ότι δεν θα βρούμε ποτέ κανέναν άλλον να μας κάνει να νιώθουμε τόσο καλά. Τέλος, μετά από όλα αυτά, έρχεται η αποδοχή. Το στάδιο που τελικά αποδεχόμαστε ότι έχει χαθεί αυτή η σχέση και ψάχνουμε τρόπους να φτιάξουμε τη ζωή μας».

«Ακόμα και η γέννησή μας είναι μια απώλεια»
ΑΠΟ τον καιρό που αποχωριζόμαστε τη μήτρα της μητέρας μας, ξεκινάνε οι απώλειες, αφού εκεί, σύμφωνα με τον κ. Βίκτωρα, ικανοποιούνταν όλες μας οι ανάγκες για προστασία, ζεστασιά και φαγητό. «Ακόμα και με τη γέννησή μας υπάρχει ήδη μια απώλεια, και μετά, η πορεία της εξέλιξής μας, της σωματικής και της ψυχολογικής. Κάθε φορά που προχωρούμε μπροστά, αφήνουμε κάτι πίσω. Υπάρχει πάντα μια απώλεια του παρελθόντος», αναφέρει ο ψυχολόγος, τονίζοντας ότι σύμφωνα με τις έρευνες της Ελίζαμπεθ Κιούμπερ Ρος, κάποια στάδια μπορεί να τα περνάμε μαζί ή ακόμα και με διαφορετική σειρά. Εξαρτάται πάντα από την προσωπικότητα και τα βιώματά μας. Το τι θα κάνει, όμως, ο κάθε άνθρωπος εξαρτάται από την ψυχοσύνθεσή του. «Κάποιοι άνθρωποι π.χ. μπορεί να δώσουν μεγαλύτερη έμφαση στο στάδιο της άρνησης και να περάσουν φαινομενικά στο ότι δεν υπάρχει απώλεια και έχουν προχωρήσει πάρα κάτω.
Με αυτόν τον τρόπο μπορεί ένας άνθρωπος να έρθει σταδιακά και ενδοψυχικά σε μια εσωτερική ηρεμία. Αυτό, όμως, δεν σημαίνει πως δεν έχουν γίνει εσωτερικά όλες οι διεργασίες», κατέληξε ο κ. Βύρωνας Γκέιστ.

Μόνο αν βρεις άλλον αμέσως
Αφροδίτη Αλωνεύτη: «Αν δεν καταλάβεις γιατί έχασες κάποιον, τότε θα το σκέφτεσαι και θα ψάχνεις λόγους και αιτίες μια ζωή. Μόνο αν βρεις άλλον αμέσως, μπορείς να το ξεπεράσεις άμεσα, και πάλι δεν είναι κάτι σίγουρο. Όταν έχεις συνηθίσει να ζεις με κάποιο άτομο, όποιο και αν είναι αυτό, σίγουρα θα σου λείψει, τόσο σαν συνήθεια όσο και μέσα σου. Εγώ ακόμα και να χωρίζω θέλω να ξέρω πως ο άλλος που αγαπώ και χάνω είναι ευτυχισμένος και ας μην είναι μαζί μου. Αν τον χάσω γιατί έπαθε κάτι και πέθανε, τότε δεν τον ξεχνώ ποτέ και πάντα πενθώ και κλαίω γι' αυτόν το χαμό».

Ο κάθε πόνος, διαφορετικός
Παναγιώτης Κατσαρής: «Έχω χωρίσει αρκετές φορές και σίγουρα δεν υπάρχει περίπτωση το αίσθημα που ένιωσα να είναι το ίδιο με το συναίσθημα να έχανα για πάντα, λόγω ατυχήματος π.χ., κάποιον αγαπημένο μου άνθρωπο. Αυτό δεν μου ακούγεται λογικό. Άλλος πόνος ο ένας, και άλλος ο άλλος. Θυμάμαι η έγνοια μου ήταν αν με χώρισε για άλλον και σκεφτόμουν ότι αν τη δω με τον καινούριο, θα τους σκότωνα και τους δύο. Αν πέθαινε, όμως, η μάνα μου, θα πέθαινα απευθείας. Ακόμα και η γυναίκα μου να πέθαινε, το ότι δεν θα την ξαναέβλεπα, θα με ισοπέδωνε».

Έχω κλάψει και έχω παρακαλέσει
Χριστίνα Ελευθερίου: «Λένε ότι είναι συγκεκριμένα τα στάδια που περνάς όταν χωρίζεις και συμφωνώ. Όσες φορές χώρισα εγώ ή φίλες μου νιώθαμε το ίδιο και τελικά συνέβαιναν ακριβώς τα ίδια πράγματα. Και έχω κλάψει για άντρα και έχω παρακαλέσει και έχω πέσει και στα πατώματα. Είναι φυσιολογικά όλα αυτά όταν αγαπάς κάποιον. Αν πέθαινε, όμως, κάποιος φίλος μου, δεν ξέρω πώς θα αντιδρούσα. Ό,τι και να πω σίγουρα δεν ισχύει, αφού δεν το έχω ζήσει».

Οι άντρες δεν κλαίνε
Σοφούλης Τσιαπίνης: «Δεν κλαίνε οι άντρες και αυτό το πιστεύω. Μπορεί να έχω πληγωθεί πολύ, να έχω χάσει άτομα, πέθανε ο κολλητός μου πριν από χρόνια, αλλά δεν έκλαψα. Θύμωσα που δεν με πήρε μαζί του, νευρίασα που με άφησε εμένα εδώ. Αν δεν έκλαψα γι’ αυτόν, πιστεύεις θα κλάψω σε χωρισμούς μου με γυναίκες; Δεν έτυχε ούτε μια φορά, μάλιστα η πρώτη μου σχέση έχει και παιδί τώρα με άλλον και τη βλέπω και συχνά, αφού είναι φίλη με την ξαδέλφη μου. Όλα είναι στο μυαλό μας. Χρειάζεσαι χρόνο να τα καταλάβεις, αλλά αν γίνει αυτό, όλα είναι καλά».

Παίζει ρόλο και ο εγωισμός
Γεωργία Ηροδότου: «Δεν έχω χάσει κανέναν από επιλογή του, γι’ αυτό δεν έχω πληγωθεί από κάτι τέτοιο. Δύο σχέσεις είχα και τις δύο διέκοψα εγώ, γιατί βαρέθηκα. Τώρα είμαι αρραβωνιασμένη με κάποιον και δεν θα χωρίσουμε ποτέ. Πιστεύω ότι ο κάθε άνθρωπος αντιδρά διαφορετικά στους χωρισμούς και παίζει ρόλο και ο εγωισμός που έχει το κάθε άτομο. Πάντως, όντως, υπάρχουν κοινά στα συναισθήματα που προκύπτουν από κάποια απώλεια, είτε είναι χωρισμός, είτε θάνατος. Μάλιστα, όσο άσχημο και να ακούγεται, στο θάνατο χάνεις κάποιον και τελειώνει, ενώ στο χωρισμό, τον χάνεις, τον βλέπεις τυχαία, ξαναέρχεται πίσω, πληγώνεσαι συστηματικά και πιθανόν για χρόνια. Έτυχε σε φίλη μου, γι’ αυτό σου λέω».