Στην Κύπρο, σύμφωνα με στοιχεία του Τμήματος Στατιστικής και Ερευνών, το 2009 είχαμε 169 γεννήσεις από γυναίκες ηλικίας από 15 μέχρι 19 χρoνών.

Η ΕΦΗΒΙΚΗ εγκυμοσύνη αποτελεί παγκοσμίως ένα ιατρικό και κοινωνικό ζήτημα, που συνδέεται με πολλές σωματικές, ψυχολογικές και κοινωνικές επιπτώσεις και μπορεί να καταλήξει σε γέννηση, αποβολή ή άμβλωση. Παρά την πληροφόρηση που μπορεί να έχουν σήμερα οι νέοι από πολλές πηγές ενημέρωσης, το φαινόμενο της εφηβικής εγκυμοσύνης παραμένει ιδιαίτερα συχνό, ειδικά στον αναπτυγμένο, δυτικό κόσμο.

Το 99% των απρόβλεπτων αυτών περιπτώσεων είναι ανεπιθύμητες και επισύρουν σειρά ακραίων συναισθημάτων και καταστάσεων σε προσωπικό, οικογενειακό και κοινωνικό επίπεδο.
Μια απρόβλεπτη εγκυμοσύνη στην εφηβεία, είτε είναι εκούσια είτε ακούσια, συμβαίνει πολύ εύκολα. Το 50% εξ αυτών σημειώνεται στο χρονοδιάγραμμα των έξι μηνών από την έναρξη της σεξουαλικής επαφής.

Πρόκειται για ένα φαινόμενο, το οποίο επιδεινώνεται από την ολοένα και περισσότερο πρώιμη σεξουαλική δραστηριότητα των νέων και έχει πολλαπλές συνέπειες για την υγεία των μελλοντικών ενηλίκων, τα νοικοκυριά, την κοινωνία κ.ά.

Επιπτώσεις

Όπως αναφέρει η Δέσπω Χατζηλοΐζου, Ανώτερη Νοσηλευτική Λειτουργός, σε άρθρο της που αναρτήθηκε στην ιστοσελίδα http://www.healthierworld.gr

«Οι επιπτώσεις μιας τέτοιας εγκυμοσύνης είναι πολυδιάστατες. Μπορεί να είναι σωματικές, μια που είναι επιστημονικά αποδεδειγμένο ότι τέτοιες εγκυμοσύνες έχουν μεγαλύτερο κίνδυνο για αποβολή, για πρόωρο τοκετό και για γέννηση μωρού με χαμηλό βάρος.

Μπορεί συγχρόνως οι επιπτώσεις να είναι και ψυχοκοινωνικές εφ' όσον οι έφηβες που μένουν έγκυες έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες

(α) να εγκαταλείψουν το σχολείο
(β) να καταφύγουν σε έναν βιαστικό και πρόωρο γάμο, ο οποίος με τη σειρά του έχει μεγαλύτερες πιθανότητες να καταλήξει σε διαζύγιο.
(γ) να τύχουν εκμετάλλευσης από επιτήδειους».

Διακοπή εγκυμοσύνης

Η κ. Χατζηλοΐζου συνεχίζει αναφέροντας ότι:

«Είναι γεγονός ότι το κορίτσι ωριμάζει μεν βιολογικά αλλά αυτό δεν συνεπάγεται ότι είναι και έτοιμο για μια εγκυμοσύνη και ένα παιδί. Πολύ συχνά οι έφηβες που μένουν έγκυες αναγκάζονται να καταφύγουν σε διακοπή εγκυμοσύνης, μια επέμβαση που μπορεί να επηρεάσει τόσο τη σωματική όσο και την ψυχολογική υγεία της κοπέλας.

Στη διάρκεια βιωματικών εργαστηρίων, μια άσκηση που χρησιμοποιώ, είναι να βρουν οι μαθητές ή οι φοιτητές τις επιλογές που υπάρχουν για την αντιμετώπιση μιας ανεπιθύμητης εγκυμοσύνης. Αναφέρουν πέντε επιλογές:

(α) Διακοπή της εγκυμοσύνης
(β) Γάμος και μωρό
(γ) Ανύπαντρη μητέρα
(δ) Υιοθεσία
(ε) Ανύπαντροι γονείς

Μέσα από τη συζήτηση που ακολουθεί, καταλήγουν όλοι στο συμπέρασμα ότι η πρόληψη είναι πολύ πιο σημαντική για να μη βρεθεί το άτομο στο δίλημμα της ανεπιθύμητης εγκυμοσύνης.

Στον τομέα της πρόληψης οι έφηβοι πρέπει να θυμούνται ότι:

(α) Αν είναι σεξουαλικά ενεργοί, αλλά δεν χρησιμοποιούν μιαν αποτελεσματική μέθοδο αντισύλληψης, υπάρχει μεγάλη πιθανότητα να μείνει η κοπέλα έγκυος.
(β) Υπάρχει πιθανότητα να μείνει η κοπέλα έγκυος από την πρώτη φορά που έχει ωορρηξία. Η πρώτη ωορρηξία, μάλιστα, μπορεί να συμβεί πριν κι από την πρώτη περίοδο!
(γ) Υπάρχει πιθανότητα να μείνει έγκυος μία κοπέλα από την πρώτη φορά που έχει σεξουαλική επαφή, καθώς και κάθε επόμενη φορά. Καταρρίπτεται έτσι ο μύθος της πρώτης φοράς ή ότι, αν δεν έχει οργασμό η γυναίκα, δεν μένει έγκυος.
(δ) Υπάρχει πιθανότητα να μείνει έγκυος μια γυναίκα οποιαδήποτε μέρα του κύκλου, και όχι μόνο γύρω στο μέσο του κύκλου (δηλαδή κατά τις υποτιθέμενες γόνιμες μέρες)».

Ανεπιθύμητες κυήσεις

Στην Ελλάδα, σύμφωνα με στοιχεία του τμήματος Παιδικής και Εφηβικής Γυναικολογίας της Α' Μαιευτικής και Γυναικολογικής Κλινικής του Πανεπιστημίου Αθηνών, τη δεκαετία του ΄80 είχαμε υπερδιπλασιασμό κυήσεων στην εφηβεία (1984: 5,3%, 1989: 11,93%) και επομένως και των εκτρώσεων. Σύμφωνα με τη μελέτη, το 30-40% των κοριτσιών 16-18 ετών είχαν ξεκινήσει σεξουαλική δραστηριότητα, ενώ 30% δεν χρησιμοποιούσαν μέθοδο αντισύλληψης και 30% χρησιμοποιούσαν αναποτελεσματικές μεθόδους, όπως η «απόσυρση». Την τελευταία εικοσαετία η συχνότητα των εφηβικών γεννήσεων μειώθηκε (από 9% το 1985 σε 5,2% το 2003), γεγονός που συνδέεται με την αύξηση των αμβλώσεων.

Ο καθηγητής Γεώργιος Κρεατσάς, διευθυντής Β’ Μαιευτικής και Γυναικολογικής Κλινικής του Πανεπιστημίου Αθηνών, στο «Αρεταίειο» Νοσοκομείο, όπου λειτουργεί το διεθνώς αναγνωρισμένο πρότυπο Τμήμα παιδικής- εφηβικής γυναικολογίας, επιβεβαίωσε στο ΑΠΕ- ΜΠΕ τα παραπάνω. «Σήμερα η κύηση στην εφηβεία έχει ελαττωθεί κατά 7%. Αντιστρόφως οι αμβλώσεις αυξήθηκαν 2 με 3%. Παλιότερα οι εφηβικές κυήσεις ήταν πολύ συχνότερες εξαιτίας της πλημμελούς ενημέρωσης των νέων», τόνισε ο κ. Κρεατσάς.

Ωστόσο, συμπλήρωσε ότι «αν και ο τομέας της ενημέρωσης έχει βελτιωθεί, υστερούμε ακόμη στην πρόληψη. Για να αντιμετωπιστεί το φαινόμενο, όπως και η συχνότητα των Σεξουαλικώς Μεταδιδόμενων Νοσημάτων (ΣΜΝ), απαιτείται πλήρης ενημέρωση για την ορθή διαχείριση της σεξουαλικής συμπεριφοράς -με προγράμματα σε πολύ μικρότερη ηλικία- από τη βασική εκπαίδευση, ώστε να δημιουργηθούν στους νέους έγκαιρα θετικές προσεγγίσεις».

Στην κλινική μας, συνεχίζει ο κ. Κρεατσάς, ομάδα ιατρών προερχόμενη από την Ελληνική Εταιρία Οικογενειακού Προγραμματισμού και την Ελληνική Εταιρεία Παιδικής και Εφηβικής Γυναικολογίας, την περασμένη χρονιά, πραγματοποίησε επισκέψεις ενημέρωσης με θέματα όπως η αγωγή υγείας και οι διαπροσωπικές - διαφυλικές σχέσεις, σε 100 σχολεία δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης σ’ όλη την Ελλάδα.

Στόχος της προσπάθειας, υπογραμμίζει ο καθηγητής, είναι η παροχή ενημέρωσης πριν από την έναρξη των σεξουαλικών σχέσεων και η χρήση αντισυλληπτικών μεθόδων, η οποία στη χώρα μας είναι σε πολύ χαμηλό επίπεδο. Προεξάρχουσα είναι αυτή των αντισυλληπτικών με τα οποία αντιμετωπίζεται η εξάπλωση των ΣΜΝ, αλλά και το χάπι, το οποίο σήμερα κυκλοφορεί σε νέα σκευάσματα με φιλικές και ευεργετικές ουσίες για το γυναικείο οργανισμό, όπως υποστήριξε ο κ. Κρεατσάς.

Σεξ από τα 16 για τους Κυπρίους μαθητές

Έρευνα για την Υγεία στις Διαφυλικές Σχέσεις και τη Σεξουαλικότητα, που διεξήγαγε ο Οργανισμός Νεολαίας Κύπρου και το Ινστιτούτο Αναπαραγωγικής Ιατρικής Κύπρου, σε δείγμα 1668 μαθητών Γυμνασίων και Λυκείων παγκύπρια, έδειξε ότι το ένα τέταρτο των μαθητών έχει σεξουαλικές σχέσεις (37,3% των αγοριών και 13,2% των κοριτσιών, δηλαδή μέσος όρος ποσοστό 24%). Από αυτά τα παιδιά, το 68% είχαν σεξουαλική δραστηριότητα πριν από την ηλικία των 16, δηλαδή 280 από τα 1668 παιδιά. Στην ερώτηση αν αντιμετώπισαν περιστατικό ανεπιθύμητης εγκυμοσύνης, το 10,5% των μαθητών που έχουν σχέσεις απάντησε θετικά, δηλαδή το 2,5% του δείγματος (42 παιδιά).

Η εφηβική εγκυμοσύνη σε παγκόσμιο επίπεδο

Το ζήτημα της εφηβικής εγκυμοσύνης αποτελεί παγκοσμίως μεγάλο πρόβλημα. Ως βασικός άξονας του τομέα της εφηβικής υγείας απασχολεί έντονα τόσο τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας όσο και τη Διεθνή Κοινότητα.

Στις ΗΠΑ, το ποσοστό γεννήσεων ανάμεσα στις έφηβες αγγίζει το 52,1% και είναι τέσσερις φορές υψηλότερο από αυτό στις χώρες της Δυτικής Ευρώπης. Από εξέταση σε γυμνάσιο εφήβων διαπιστώθηκε ότι το 40,8% των αγοριών και το 45% των κοριτσιών είναι σεξουαλικά ενεργά. Το ένα τέταρτο των μαθητών έχει έρθει σε σεξουαλική επαφή και το 90% των εφηβικών κυήσεων ήταν ακούσιες. Σημειώνονται ετησίως περισσότερες των 900.000 εγκυμοσύνες, εκ των οποίων 51% τελεσφορούν, 35% οδηγούνται σε έκτρωση και 14% σε αποβολή.
Στην Ευρώπη, η Μ. Βρετανία έχει το υψηλότερο ποσοστό, σε ηλικία από 16 ετών και κάτω (πολλές δε και σε κοπέλες 10-13 χρονών).

Σε ευρωπαϊκό επίπεδο λαμβάνονται δραστικά μέτρα για την αντιμετώπιση του φαινομένου καθώς διαπιστώνεται σημαντική αύξηση των νεαρών εφήβων (12-14 ετών) που προχωρούν στη σεξουαλική επαφή χωρίς να λαμβάνουν επαρκή μέτρα προστασίας. Η Ελβετία προωθεί στην αγορά προφυλακτικά μικρού μεγέθους, ενώ η Βρετανία διαθέτει στους 13χρονους «κάρτα προφυλακτικών» για δωρεάν προμήθεια.

Στη μελέτη που προηγήθηκε, διαπιστώθηκε ότι τα νεαρά αγόρια εμφανίζουν επικίνδυνη συμπεριφορά. Δεν προστατεύουν τον εαυτό τους, δεν έχουν αρκετές σεξουαλικές γνώσεις, δεν κατανοούν τις συνέπειες και αφήνουν τα νεαρά κορίτσια να αντιμετωπίσουν τις συνέπειες.

Ανήλικες μητέρες στην Κύπρο

Στην Κύπρο, σύμφωνα με στοιχεία του Τμήματος Στατιστικής και Ερευνών, το 2009 είχαμε 169 γεννήσεις από γυναίκες ηλικίας από 15 μέχρι 19 χρονών. Στην Ελλάδα, σύμφωνα με την Εθνική Στατιστική Υπηρεσία, το 2007, είχαμε 3.129 γεννήσεις από έφηβες κάτω των 18 ετών, με 75 γεννήσεις από έφηβες μικρότερες των 15 ετών.

Οι συνέπειες της εγκυμοσύνης στην εφηβεία

Ο βίαιος τρόπος με τον οποίο καλούνται να περάσουν στο χώρο των ενηλίκων οι κοπέλες που θα αντιμετωπίσουν μια τέτοια κατάσταση, είναι τουλάχιστον τρομακτικός. Τα εφηβικά όνειρα, τα σχέδια, η ανέμελη σχολική περίοδος και ο ρομαντισμός της πρώτης σχέσης, από τη μια στιγμή στην άλλη, χωρίζονται με ένα τεράστιο χάσμα από την επόμενη ημέρα της σκληρής πραγματικότητας.

Ο εφιάλτης για την έφηβη ξεκινά με την καθυστέρηση στην έμμηνο ρύση. Η ζωή της κρέμεται από το «+» ή «-» του τεστ. «Φοβάμαι, τι θα κάνω; Τι θα γίνουν τα όνειρά μου; Πώς θα το πω στους γονείς μου; Θα με σκοτώσουν!». Είναι λόγια που μεταφέρει στο Αθηναϊκό Πρακτορείο Ειδήσεων η κοινωνική λειτουργός Ιωάννα Λαγουμιτζή της ελληνικής γραμμής 1056 SOS από το «Χαμόγελο του Παιδιού». Ανάλογη, βεβαίως, είναι η αγωνία και αμηχανία των γονιών απέναντι σ' ένα τέτοιο γεγονός όταν το πληροφορηθούν.

Μικρογραφία των παραπάνω αποτελούν οι κλήσεις για βοήθεια στήριξης και σωστού χειρισμού, από 14χρονη έγκυο. Μητέρα 12χρονης εγκύου, από τον 17χρονο φίλο της, η οποία επιθυμεί να κρατήσει το παιδί. Πατέρας 15χρονης, η οποία μετά από διαμάχη έφυγε για 10 ημέρες από το σπίτι. Πολίτη που βρήκε εγκαταλειμμένη 17χρονη σε προχωρημένη εγκυμοσύνη, την οποία έδιωξε από το σπίτι ο σύντροφός της, όταν ενημερώθηκε για την κατάστασή της. Μητέρα πήγε σε Αστυνομικό Τμήμα για να μηνύσει τον ενήλικα φίλο της 16χρονης κόρης της, την οποία η ίδια έδιωξε από το σπίτι, όταν ενημερώθηκε για την εγκυμοσύνη της.

Η απόγνωση και οι συγκρουσιακές καταστάσεις, συχνά έχουν ως αποτέλεσμα τη φυγή της έφηβης, η οποία ή θα προχωρήσει στην έκτρωση ή στη συνέχιση της κύησης, χωρίς προγεννητική φροντίδα, με στερήσεις και τις όποιες επιπλοκές που παρουσιάζονται συνήθως σε αυτές τις ηλικίες.

Γεννήσεις κατά ηλικία γυναίκας
1980 1985 1990 1995 2000 2005 2006 2007 2008 2009
Σύνολο 10.383 10.568 10.622 9.869 8.447 8.243 8.731 8.575 9.205 9.608
15-19 816 716 708 413 274 180 176 145 188 169
20-24 3.944 3.648 3.245 2.671 1.854 1.439 1.417 1.314 1.336 1.320
25-29 3.382 3.568 3.722 3.273 2.952 2.972 3.208 3.109 3.342 3.425
30-34 1.687 1.816 2.035 2.329 2.155 2.416 2.618 2.653 2.842 3.069
35-39 428 652 708 983 824 939 1.027 1.134 1.233 1.330
40-44 62 76 130 173 186 179 218 187 219 248
45-49 2 3 2 12 12 23 25 22 28 31
50+ 3 0 3 1 1 0 6 7 7 4
Δεν δηλώθηκε 59 89 69 14 189 95 36 4 10 12


Γεννήσεις σε γάμο
Σύνολο 10.318 10.527 10.545 9.732 8.250 7.882 8.242 7.829 8.304 8.290
15-19 806 714 702 396 251 155 130 96 116 77
20-24 3.925 3.637 3.227 2.636 1.809 1.346 1.270 1.116 1.084 981
25-29 3.364 3.559 3.705 3.239 2.905 2.868 3.083 2.882 3.101 3.025
30-34 1.673 1.808 2.013 2.301 2.103 2.346 2.529 2.500 2.647 2.812
35-39 425 645 701 965 808 893 968 1.048 1.127 1.152
40-44 61 74 124 169 178 163 201 165 193 204
45-49 2 3 2 12 12 22 23 14 21 30
50+- 3 0 3 1 1 0 6 5 5 2
Δεν δηλώθηκε 59 87 68 13 183 89 32 3 10 7