Ο έγκριτος νοµικός Πολύβιος Γ. Πολυβίου στο νέο του βιβλίο «Μακάριος: Τα Τρία Λάθη» πραγµατεύεται το θέµα του µε πολλή σοβαρότητα και επιστηµονικότητα. Από τα τρία λάθη που ο συγγραφέας καταλογίζει στο Μακάριο, θα σχολιάσω πολύ σύντοµα µόνο εκείνο που αναπτύσσεται στο κεφάλαιο «Ενδοκυπριακές Συνοµιλίες».

Είναι εις πίστιν του συγγραφέα το ότι δεν υιοθετεί την όλως διόλου ανακριβή πληροφορία, που περιέχεται στον 3ο τόµο του βιβλίου του Γλαύκου Κληρίδη «Η Κατάθεσή µου», ότι δηλαδή ο ίδιος µε τον Ραούφ Ντενκτάς είχαν καταλήξει σε συµφωνία για λύση του Κυπριακού το Σεπτέμβριο ή το Δεκέμβριο του 1972, την οποία απέρριψε δήθεν ο τότε πρόεδρος Μακάριος. Την ανακρίβεια αυτή, την οποία έχω ανασκευάσει σε παράρτηµα του βιβλίου µου «Ιστορία του Κυπριακού: Τα Χρόνια µετά την Ανεξαρτησία, 1960 - 2008», δυστυχώς έχουν υιοθετήσει άκριτα πολλοί άλλοι συγγραφείς βιβλίων και άρθρων, που αναφέρονται στο Κυπριακό, µεταξύ των οποίων και πανεπιστημιακοί.

Αντίθετα µε τον Γλαύκο Κληρίδη, ο Πολύβιος Γ. Πολυβίου δεν παραλείπει να αναφερθεί στη «συμφωνία του 1974». Σύµφωνα µε όσα τεκµηριωµένα µαρτυρεί ο Μιχαήλ Δεκλερής στο βιβλίο του «Κυπριακό 1972 - 1974: Η Τελευταία Ευκαιρία», οι µακροχρόνιες ενδοκυπριακές συνοµιλίες είχαν φτάσει στο αίσιο τέλος τους λίγες µέρες πριν από το πραξικόπηµα. Επιστέγασµά τους ήταν η συµφωνία στην οποία κατέληξε ο ίδιος µε τον Τούρκο συνταγµατολόγο Ορχάν Αλντικαστί στο ακανθώδες πρόβληµα των Δήµων, που είχε πυροδοτήσει τη διένεξη µεταξύ της ελληνοκυπριακής και της τουρκοκυπριακής κοινότητας. Δυστυχώς το πραξικόπηµα κατέστρεψε τόσο τη συµφωνία εκείνη όσο και την Κύπρο.

Ο Πολυβίου, ωστόσο, θεωρεί µεγαλύτερης σηµασίας από τη «συµφωνία του 1974» τις προτάσεις που κατέθεσε ο Ραούφ Ντενκτάς το 1968, οι οποίες, όπως υποστηρίζει, ήταν εξαιρετικά ευνοϊκές για την πλευρά µας. Ο Μακάριος δεν τις δέχτηκε τότε παρά την αντίθετη συµβουλή του Γλαύκου Κληρίδη και έτσι, κατά τον Πολυβίου, χάθηκε µια χρυσή ευκαιρία να λυθεί το Κυπριακό, σε µια εποχή που οι συνθήκες, τόσο διεθνώς όσο και στο εσωτερικό της Κύπρου καθώς στην Ελλάδα και την Τουρκία, ήταν πολύ ευνοϊκές. Οι συνθήκες αυτές, σύµφωνα µε τον Πολυβίου, έπαψαν να υπάρχουν το 1974, γι' αυτό και δεν καρποφόρησε η «συµφωνία του 1974».

Στην πιο πάνω άποψη µπορούν να αντιπαραταχθούν τα εξής: Όσο καλές και να ήταν οι προτάσεις Ντενκτάς το 1968, η «συµφωνία του 1974», συγκρινόµενη µ' αυτές, ήταν καλύτερη. Είχε επίσης το πλεονέκτηµα ότι ήταν ολοκληρωµένη και ρυθµισµένη σ' όλες σχεδόν τις λεπτοµέρειες, ενώ οι προτάσεις Ντενκτάς δεν ήταν. Οι ενδοκυπριακές συνοµιλίες, σύµφωνα µε τα γραφόµενα του Δεκλερή αλλά και του Κληρίδη, θα ήταν δυνατό να είχαν καταλήξει σε συµφωνία ήδη από το 1973, αν αυτό δεν εµποδιζόταν από την ολέθρια δράση της ΕΟΚΑ Β'. Εποµένως ο µέγας ένοχος για τη µη επίτευξη λύσης του Κυπριακού είναι η ΕΟΚΑ Β' και προπαντός το πραξικόπηµα. Στις δύο αυτές αιτίες της καταστροφής της Κύπρου ο Πολύβιος Γ. Πολυβίου αναφέρεται εντελώς ακροθιγώς, ενώ εστιάζει ολόκληρη την προσοχή του στα λάθη του Μακαρίου. Και όµως, ακόµη και διπλάσια λάθη να έκανε ο Μακάριος, χωρίς την ΕΟΚΑ Β' και προπαντός χωρίς το πραξικόπηµα, η Κύπρος δεν θα είχε καταστραφεί.