Ο διάσημος Κύπριος γενετιστής Παναγιώτης Ζαβός μάς μιλά από την Αμερική για το πού βρίσκονται οι προσπάθειές του αναφορικά με την κλωνοποίηση ανθρώπου, το λόγο της επιμονής του και το τι θα τον ανάγκαζε να διακόψει αυτό που έχει ξεκινήσει.

Ο πρώτος κλωνοποιημένος άνθρωπος είναι πια θέμα χρόνου;
Ναι, είναι ζήτημα χρόνου το γεγονός ότι πολύ σύντομα θα έχουμε τον πρώτο ανθρώπινο κλώνο. Μπορεί να εξαρτάται από τις δικές μας προσπάθειες ή τις προσπάθειες άλλων γενετιστών, αλλά το γεγονός είναι ότι η αρχή έχει γίνει και το… «τζίνι θα βγει από το λυχνάρι». Ο κόσμος, άλλωστε, έχει εξελιχθεί αρκετά. Είμαι πεπεισμένος ότι και στην περίπτωση της κλωνοποίησης συμβαίνει το ίδιο.
Θα επιμείνετε στις προσπάθειές σας μέχρι να το επιτύχετε;
Δεν είμαστε πεισματάρηδες, αλλά προτιμούμε να ολοκληρώσουμε αυτό που αρχίσαμε. Δεν αφήνουμε πράγματα ατελείωτα, αυτό δεν είναι στη φύση μας. Έχουμε υποχρέωση στην ομάδα μας αλλά και στον κόσμο να ολοκληρώσουμε τις προσπάθειες που έχουμε ξεκινήσει.
Είναι σίγουρα κάτι χρονοβόρο. Δεν προβληματίζεστε για το αποτέλεσμα, εάν θα είναι αυτό που θέλετε;
Οτιδήποτε είναι καλό και έχει σημασία χρειάζεται χρόνο για να ολοκληρωθεί και η αποφασιστικότητά μας υπάρχει, δεν άλλαξε. Έχουμε ήδη φτάσει σε σημαντικά σημεία τις προσπάθειές μας, που μας καθιστούν πρώτους στον κόσμο.
Και πώς θα είναι αυτός ο άνθρωπος, θα είναι τέλειος;
Δεν γνωρίζουμε αν τα αποτελέσματα των προσπαθειών μας θα φέρουν κάτι τέλειο. Όταν μιλούμε για τελειότητα, τότε η απάντησή μου είναι ότι μόνο ο Θεός είναι τέλειος, αλλά εμείς οι άνθρωποι είμαστε κατ’ εικόνα και καθ’ ομοίωσή του. Είναι καλό να είσαι τέλειος, αλλά επειδή δεν είμαστε, μπορούμε μόνο να στοχεύουμε προς την τελειότητα. Το κάνω αυτό κάθε ημέρα της ζωής μου. Στα τριάντα χρόνια που εργάζομαι στην ανθρώπινη αναπαραγωγική ιατρική δεν είχα συσχετιστεί με τίποτα άλλο παρά τη γέννηση κανονικών παιδιών. Και σ’ αυτήν την περίπτωση θα ακολουθήσω το ίδιο.
Οι τέσσερις γυναίκες που συμμετέχουν δέχτηκαν με ευκολία; Υπάρχει και Κύπρια μεταξύ αυτών;
Για εμένα οι τέσσερις γυναίκες και οι σύντροφοί τους ήταν ήρωες στο βιβλίο μου. Δεν υπήρχαν δυσκολίες σ’ αυτήν τη διαδικασία γιατί βοηθούσαμε αυτά τα άτομα με τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Η ομάδα μας ήταν και είναι αποφασισμένη να το κάνει αυτό πραγματικότητα, αλλά να φροντίσει ώστε να μην κινδυνέψουν άτομα. Ζευγάρια από την Κύπρο είχαν και συνεχίζουν να έχουν επικοινωνία μαζί μας για βοήθεια, αλλά δεν έχουμε καταλήξει ακόμη στους υποψηφίους.
Γιατί έχετε τόσο μεγάλη ανάγκη να βιώσετε την κλωνοποίηση ανθρώπου;
Αυτό που με ενδιαφέρει είναι να είμαι μέρος ενός ιστορικού γεγονότος, που θα θέσει τον κόσμο σε διάφορα σταυροδρόμια του πολιτισμού του. Είμαι πεπεισμένος ότι αυτό το γεγονός θα αλλάξει τον κόσμο, αλλά ταυτόχρονα θα τον κάνει και καλύτερο. Ο κόσμος συνεχώς εξελίσσεται και πρέπει να είμαστε έτοιμοι να προσαρμοστούμε σε αυτές τις δυναμικές αλλαγές που συμβαίνουν μπροστά μας, κάθε ημέρα. Αυτό είναι μέρος της εξέλιξής μας ως άνθρωποι.
Μεταξύ αυτών που θα κλωνοποιήσετε είναι και κάποιος που έχει φύγει από τη ζωή;
Δεν είχαμε ποτέ την πρόθεση να δημιουργήσουμε άνθρωπο από τους ιστούς που πήραμε από τρία άτομα που έφυγαν από τη ζωή, αλλά να δοκιμάσουμε τη βιωσιμότητα των ιστών. Για να δοκιμάσουμε αυτούς τους ιστούς χρησιμοποιήσαμε ένα ισχυρό μοντέλο που δημιούργησε η ομάδα μας και ονομάζεται «bovine hybrid model», που μας επιτρέπει να δοκιμάζουμε τη βιωσιμότητα των ιστών και επίσης επιβεβαιώνει ότι μπορούν να υποστούν αναπρογραμματισμό στο DNA και επιτυχή κλωνοποίηση, όταν τα κύτταρα τοποθετηθούν μέσα σε ωάρια αγελάδας. Τους επιτρέπουμε να περάσουν το στάδιο της κλωνοποίησης, αλλά μόνο μέσα στα ωάρια αγελάδας και όχι σε ανθρώπινα ωάρια. Αυτό είναι πολύ σημαντικό να το κατανοήσει ο κόσμος ότι το τελικό αποτέλεσμα της ένωσης μεταξύ του ανθρώπινου χρωματοσώματος (DNA) και του αγελαδινού ωαρίου δεν είναι βιώσιμη οντότητα και δεν μπορεί να γίνει βιώσιμη εγκυμοσύνη εάν μεταφερθούν σε γυναικεία μήτρα. Δεν ήταν ποτέ πρόθεσή μας. Είναι μύθος και αστείο που τα Μέσα και μερικοί επιστήμονες σε εισαγωγικά έχουν την τάση να πιστεύουν ότι είμαστε έτοιμοι να δημιουργήσουμε μια οντότητα από μισή αγελάδα και μισό άνθρωπο. Για τα media αυτό απλώς πουλάει. Δεν πλάθουμε εμείς μύθους και δεν ζούμε σ’ ένα φανταστικό κόσμο. Αυτό, όμως, δείχνει πόσο χαμηλά πέφτουν μερικοί για να ερμηνεύσουν τη δουλειά μας και πόσο χαμηλά πρέπει να πέσουμε εμείς για να την υπερασπιστούμε και να εξηγήσουμε στον κόσμο τι κάνουμε. Είναι πολύ λυπηρό!
Ποιοι άνθρωποι σας προσεγγίζουν για να τους βοηθήσετε;
Είναι εντυπωσιακό πόσες αιτήσεις δεχόμαστε καθημερινά από ενδιαφερόμενους. Αυτοί οι άνθρωποι για εμένα είναι πραγματικοί ήρωες και εξαιτίας τους μπορούμε να δούμε πως υπάρχει ανάγκη να γίνεται τόση τεχνολογική πρόοδος.
Θέλουν όμως αυτά τα άτομα να διατηρήσουν κρυφή την ταυτότητά τους;
Όλοι οι ασθενείς θέλουν να κρατούμε το ιατρικό απόρρητο. Εάν ένα ζευγάρι μιλούσε για όλες τις ανάγκες του, οι κριτικοί θα σιωπούσαν και θα μπορούσα να κάνω τους ασθενείς να μιλήσουν, αν ήθελα. Δεν θα ήταν άδικο για εμένα να μιλήσουν οι ίδιοι μου οι ασθενείς, για να με υπερασπιστούν.
Πώς λαμβάνετε την αποτυχία εσείς σ’ αυτές τις περιπτώσεις;
Η ζωή είναι γεμάτη απογοητεύσεις. Σε οποιαδήποτε στιγμή κάποιος που παίζει το παιχνίδι της ζωής μπορεί να χάσει ή και να κερδίσει. Επειδή όμως η πιθανότητα να χάσεις είναι πάντα εκεί, δεν σημαίνει ότι δεν πρέπει να παίξεις. Ένας σοφός άνθρωπος μαθαίνει πάντοτε από τα λάθη του και η αποτυχία είναι μέρος του παιχνιδιού.
Τι θα σας σταματούσε, όμως, από τις προσπάθειές σας;
Αν όλα έδειχναν ότι αυτή η τεχνολογική εξέλιξη της κλωνοποίησης θα ήταν ανεπιτυχής και μπορούσε να δημιουργήσει προβλήματα στο αγέννητο παιδί και στον κόσμο που ζούμε. Αυτές οι ενδείξεις δεν υπάρχουν μέχρι στιγμής, αλλά επανεκτιμούμε τις προσπάθειές μας και προσαρμόζουμε την κατεύθυνση της έρευνάς μας και τις εξελίξεις. Είμαστε σοβαροί και αποφασισμένοι, αλλά συνάμα και ρεαλιστές σε αυτό που κάνουμε.
Ετοιμάζετε βιβλίο σχετικά με τις ανακαλύψεις και τις προσπάθειές σας;
Είχα αρκετές προτάσεις και μάλλον θα το κάνω. Δεν έχω το χρόνο αυτήν τη στιγμή, έχω πολλές ευθύνες και κάτι τέτοιο θα μου αποσπούσε χρόνο και προσοχή.
Οι προσπάθειες σας γίνονται στη Μέση Ανατολή;
Αυτό είναι σωστό. Η Μέση Ανατολή είναι πολύ καλό μέρος για τη δουλειά μας, λόγω πολλών παραγόντων που κάνουν τις προσπάθειές μιας πιο εύκολες και με περισσότερο νόημα.
Ποια άλλη ανακάλυψη να περιμένουμε από εσάς;
Κάνουμε πολλές επιστημονικές έρευνες με τους Κινέζους και άλλους στον κόσμο, αλλά δεν μου επιτρέπεται να σχολιάσω συγκεκριμένα τι είναι αυτές. Το γεγονός είναι ότι παίζουμε με πολύ ισχυρές και δυνατές επιστημονικές ομάδες στον κόσμο κι αυτό μας βοηθά να είμαστε πρωτοπόροι. Είναι μεγάλη η πρόκληση αλλά και εξίσου ικανοποιητική.