Ποια έργα τέχνης Κυπρίων πουλήθηκαν πιο ακριβά σε εντός και εκτός συνόρων δημοπρασίες. Πού κυμαίνονται οι τιμές για πίνακες και γλυπτά ακριβοπληρωμένων καλλιτεχνών της χώρας μας. Ποιων έργα έσπασαν το φράγμα των €10.000 σε δημοπρασίες. Ποια ονόματα βρίσκονται σήμερα ψηλά στο… εγχώριο χρηματιστήριο της τέχνης.

•    Ο πίνακας, Τρεμετουσιά, του Πολ Γεωργίου πουλήθηκε στην υψηλότερη τιμή - €69.000 -  από οποιοδήποτε άλλο έργο Κύπριου καλλιτέχνη σε δημοπρασία στην Κύπρο.
•    Ο πίνακας, Εθνική Γιορτή, του Ανδρέα Κάραγιαν πουλήθηκε στην υψηλότερη τιμή - €38.500 - από οποιοδήποτε άλλο έργο Κύπριου καλλιτέχνη σε δημοπρασία στο εξωτερικό.

«Η τέχνη δεν είναι αυτό που βλέπεις. Είναι αυτό που κάνεις τους άλλους να δουν», σύμφωνα με το διάσημο γλύπτη, Εντγκάρ Ντεγκά. Είναι αλήθεια ότι η τέχνη πηγάζει από τη βαθύτερη ανάγκη του ανθρώπου να γνωρίσει τον εαυτό του και τον κόσμο. Μορφώνει, καλλιεργεί και βοηθά τον καθένα να δει με μια άλλη οπτική τη ζωή. Μπορεί να συγκινήσει, να προβληματίσει, να θέλξει, να εξευγενίσει, να σε κάνει να νιώσεις ψυχική ευφορία. Αυτό κάνει δια μέσου των αιώνων, δίνοντας χρώμα και πνοή σε άψυχα υλικά.

Οι Κύπριοι καλλιτέχνες έχουν να επιδείξουν σημαντικά δείγματα τέχνης. Οι περισσότεροι εργάζονται και δημιουργούν στην Κύπρο. Αρκετοί είναι, όμως, κι εκείνοι που διαπρέπουν στο εξωτερικό. Μάλιστα, εκεί που μέχρι πρόσφατα η παρουσία τους ήταν ανύπαρκτη ή απλώς περνούσε απαρατήρητη στις δημοπρασίες του εξωτερικού, τα τελευταία χρόνια άρχισε να αυξάνεται.

Οι δημοπρασίες είναι ο μόνος εμπορικός θεσμός, σύμφωνα με τους όρους του οποίου οι πωλήσεις διεξάγονται δημοσίως και τα αποτελέσματά τους δημοσιεύονται. Το γεγονός αυτό τις καθιστά ως τη μόνη αξιόπιστη πηγή πληροφόρησης για το κοινό. Για τις πωλήσεις που πραγματοποιούνται σε γκαλερί ή αλλού δεν μπορούμε να γνωρίζουμε τις πραγματικές τιμές.

Στην τέχνη όλα είναι σχετικά. Το ωραίο είναι υποκειμενικό, ενώ η αξία των έργων καθορίζεται από διαφορετικούς παράγοντες κάθε φορά, όπως το ότι έργο αποθανόντος καλλιτέχνη έχει μεγαλύτερη αξία από ό,τι ενός εν ζωή. Ιστορικοί λόγοι ή η σπανιότητα προσθέτουν, επίσης, σημαντική αξία στο έργο. Για παράδειγμα, πορτρέτα του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου Γ πωλούνται ακριβά περισσότερο λόγω της ιστορικής παρά της αισθητικής τους αξίας.

Στο αφιέρωμα που ακολουθεί αναζητήσαμε σε οίκους δημοπρασίας ακριβοπληρωμένους εν ζωή ή όχι Κύπριους καλλιτέχνες - των οποίων έργα ξεπέρασαν τις €10.000 σε δημοπρασίες - και τους καταγράψαμε. Περιλάβαμε, επίσης, ονόματα που βρίσκονται ψηλά στο εγχώριο… χρηματιστήριο της τέχνης. Θα πρέπει στο σημείο αυτό να επισημάνουμε, ακόμα, πως κατά την έρευνά μας διαπιστώσαμε ότι στην Κύπρο πολλοί καταξιωμένοι καλλιτέχνες σημειώνουν σημαντική επιτυχία σε δημοπρασίες, χωρίς να έχουν σπάσει, ωστόσο, το φράγμα των €10.000. Τέτοια παραδείγματα είναι οι: Στέλιος Βότσης, Στας Παράσκος, Ανδρέας Χαραλαμπίδης, Γιώργος Σκοτεινός, Γιώργος Κοτσώνης, Φώτος Χατζησωτηρίου, Ξάνθος Χατζησωτηρίου και άλλοι. Ιδιαίτερα αναγνωρίσιμος και αγαπητός στους συλλέκτες είναι ο χαράκτης Χαμπής. Τα έργα του, όμως, δεν πωλούνται ακριβά, γιατί ο ίδιος το επέλεξε.

Πρώτα ονόματα της Κύπρου

Καλλιτέχνες που έργα τους ξεπέρασαν τις €10.000 σε δημοπρασίες, αλλά και ονόματα που βρίσκονται σήμερα ψηλά στην αγορά της τέχνης.

Γεωργίου Πολ Γεώργιος (1901 - 1972)
Γεννήθηκε και πέθανε στην Αμμόχωστο. Είναι αυτοδίδακτος ζωγράφος, που καθιέρωσε, μάλιστα, ένα δικό του είδος σχολής στην κυπριακή ζωγραφική. Η επιμήκυνση των μορφών, η ικανότητα να συνθέτει πολυπρόσωπα έργα ιστορικής υφής και η αξιοποίηση του βυζαντινού πνεύματος χαρακτηρίζουν τη δουλειά του, από την οποία είχε εμπλουτιστεί ακόμα και η συλλογή του Τσώρτσιλ.
Ο Πολ Γεωργίου μπορεί να θεωρηθεί η πιο αξιοπρόσεχτη μορφή της κυπριακής τέχνης, αφού έργα του έχουν σημειώσει τις ψηλότερες τιμές πώλησης σε δημοπρασίες που πραγματοποιήθηκαν στην Κύπρο, ξεπερνώντας τις εκτιμήσεις των ειδικών. Ο πίνακάς του με τίτλο, Τρεμετουσιά (1959), θεωρείται ως το έργο με την υψηλότερη τιμή πώλησης, μέχρι σήμερα, σε δημοπρασία στην Κύπρο. Πουλήθηκε το 2008 στην τιμή των €69.000. Πρόκειται για πίνακα λάδι σε ξύλο με διαστάσεις 60x39 εκ. Η αρχική εκτίμηση πώλησης κυμαινόταν από €35.000 έως  €45.000. Επίσης, το Street in Nicosia during the Emergency» (1957), λάδι σε ξύλο 60x27 εκ., πωλήθηκε το 2010 προς €59.800, όταν οι εκτιμήσεις κυμαίνονταν μεταξύ €35.000 και €45.000. Ακόμα, το έργο του με τίτλο, Μητρότητα (1958), λάδι σε ξύλο 75x17 εκ., σημείωσε την τρίτη ψηλότερη τιμή σε δημοπρασία στην Κύπρο το 2006, αγγίζοντας τις €57.500, ενώ είχε εκτιμηθεί μεταξύ €35.000 και €50.000.

Διαμαντής Αδαμάντιος (1900 - 1994)

Ανέπτυξε σημαντική κοινωνική και πολιτιστική δράση. Εργάστηκε για τη συλλογή έργων λαϊκής τέχνης και την οργάνωση του Μουσείου Λαϊκής Τέχνης Κύπρου, το οποίο διηύθυνε από την ίδρυσή του το 1950. Παρουσίασε το έργο του σε ατομικές και ομαδικές εκθέσεις σε Κύπρο και εξωτερικό: Λονδίνο, Εδιμβούργο, Αθήνα, Πράγα, Βουδαπέστη, Γερμανία, Βουκουρέστι, Βελιγράδι, Σόφια και Παρίσι.  
Το έργο του Διαμαντή, Φύλλα Καρυδιάς, λάδι σε καμβά 48x61 εκ, με εκτίμηση €20.000- €30.000, πωλήθηκε το 2011 σε δημοπρασία στην Κύπρο προς €25.300.


Hughes Glyn (γ. 1931)

Γεννήθηκε στην Ουαλία. Επέλεξε την Κύπρο ως τόπο διαμονής και δημιουργίας του από το 1956. Η τέχνη του χαρακτηρίζεται από εξπρεσιονιστικές τάσεις. Ασχολήθηκε, επίσης, με την τεχνοκριτική, ενώ έχει δώσει στην Κύπρο και το εξωτερικό σειρά διαλέξεων για τη σύγχρονη τέχνη. Το 1960 μαζί με ένα άλλο μεγάλο όνομα της κυπριακής τέχνης, τον Χριστόφορο Σάββα, ίδρυσαν την πρώτη γκαλερί στην Κύπρο, την Απόφαση. Έργα του βρίσκονται σε πολλές συλλογές στην Κύπρο και το εξωτερικό. Σήμερα θεωρείται μία από τις εξέχουσες φυσιογνωμίες του καλλιτεχνικού κόσμου της Κύπρου.


Ιωαννίδης Βίκτωρ (1903 - 1984)

Γεννήθηκε και πέθανε στη Λεμεσό, η οποία τον τίμησε εν ζωή. Η ζωγραφική του χαρακτηρίζεται από ιμπρεσιονισμό στα αγροτικά θέματα που ζωγραφίζει και από μια εκφραστική ευγένεια στα γυναικεία πρόσωπα, τα γυμνά και τις νεκρές φύσεις, πολλά από τα οποία απέδωσε με δικές του χρωματικές τεχνικές, που θυμίζουν υφή πορσελάνης. Το έργο του Χαρτοπαίκτες (1962), λάδι σε καμβά 58x68 εκ., πωλήθηκε το 2008 σε δημοπρασία στην τιμή των €21.850, ενώ είχε εκτιμηθεί στις €12.500- €16.500.


Κάνθος Τηλέμαχος (1910 - 1993)

Γεννήθηκε στην Άλωνα και πέθανε στη Λευκωσία. Θεωρείται ένας από τους καλύτερους χαράκτες που ανέδειξε ο περίφημος δάσκαλος Γιάννης Κεφαλληνός. Άφησε πλούσιο σε ποιότητα και ποσότητα έργο, που διακρίνεται για το γερό σχέδιο και τη χρωματική ευαισθησία, με την οποία απέδωσε σωστά την κυπριακή ατμόσφαιρα. Δίκαια θεωρείται ένας από τους πατέρες της σύγχρονης κυπριακής τέχνης.
Έργα του συγκαταλέγονται στα ακριβότερα που έχουν πουληθεί σε κυπριακές δημοπρασίες.           Το έργο, Πράσινες Αμυγδαλιές στην Πλαγιά (1985), λάδι σε καμβά 70x54 εκ., πωλήθηκε το 2011 προς €20.700 με εκτίμηση €15.000- €20.000. Στην ίδια τιμή πωλήθηκε το 2008 το έργο, Κορυφογραμμή - Ουρανός (1989), λάδι σε καμβά 70x100 εκ., με τις εκτιμήσεις των ειδικών να κυμαίνονται στις €17.000 με €25.000. Την ίδια χρονιά πωλήθηκε και το, Κυπριακό τοπίο (1983), λάδι σε καμβά 49x56 εκ., προς €19.550, όταν είχε εκτιμηθεί μεταξύ €15.000 και  €25.000.

Κάραγιαν Ανδρέας (γ. 1943)

Γεννήθηκε στη Λευκωσία. Η ζωγραφική και η χαρακτική υπερίσχυσαν της αγάπης του για την ιατρική, την οποία και σπούδασε. Θεωρείται ένας από τους βασικότερους Κύπριους καλλιτέχνες. Τα έργα του χαρακτηρίζονται από ρεαλισμό, καθώς απεικονίζει σκηνές της καθημερινότητας με κεντρική αναφορά στην ανδρική φιγούρα. Η απομόνωση του ατόμου και ο ερωτισμός είναι τα στοιχεία που πηγάζουν από τη ζωγραφική και τη χαρακτική του. Να σημειωθεί ότι ο πίνακάς του, Εθνική Γιορτή (1984), λάδι σε καμβά 150x200 εκ., σημείωσε την υψηλότερη τιμή πώλησης έργου Κύπριου καλλιτέχνη σε δημοπρασία του εξωτερικού. Πουλήθηκε στην τιμή των €38.500 από τον οίκο Bonham’s στο Λονδίνο το 2007.

Κισσονέργης Ιωάννης (1889 - 1963)

Γεννήθηκε στη Λευκωσία και πέθανε στο Γιοχάνεσμπουργκ. Θεωρείται από τους πρώτους και θεμελιωτές ζωγράφους της Κύπρου και το έργο του χαρακτηρίζεται από τη λεπτομέρεια, τη δεξιοτεχνία, τη σχεδιαστική και χρωματική λεπτότητα και ευαισθησία.
Τρία από τα έργα του συγκαταλέγονται στα ακριβότερα που έχουν πουληθεί σε κυπριακές δημοπρασίες. Η υδατογραφία του, Γεωργοί σε Βοδάμαξα, 27x37 εκ., πουλήθηκε το 2007 προς €30.700, με τις εκτιμήσεις να αγγίζουν μόλις τις €10.000- €15.000. Η υδατογραφία, Σκηνή της Παλιάς Λευκωσίας, 40x23 εκ., πουλήθηκε το 2008 προς €23.000, ενώ είχε εκτιμηθεί μεταξύ €12.000 και €18.000. Τέλος, το έργο του, Χωρικοί, λάδι σε χαρτόνι 30x30 εκ., πουλήθηκε το 2008 προς €19.550, με τις εκτιμήσεις να κυμαίνονται μεταξύ €17.000 και €22.000.

Κάσιαλος Μιχαήλ (γ. 1931)

Γεννήθηκε στην Άσσια και είναι ο νεότερος γιος του λαϊκού ζωγράφου Μιχαήλ Χρ. Κάσιαλου. Από μικρός παρακολουθούσε την καλλιτεχνική δραστηριότητα του πατέρα του, τον οποίο και συνόδευε στις εκθέσεις του. Με τη ζωγραφική ασχολήθηκε μετά το 1967. Θεωρείται μία από τις εξέχουσες φυσιογνωσίες της κυπριακής καλλιτεχνικής παράδοσης.
Το έργο του, Γάμος», λάδι σε καμβά 66x101 εκ., πουλήθηκε το 2010 προς €21.850, ξεπερνώντας έτσι τις εκτιμήσεις που κυμαίνονταν στις €12.000 με €20.000. Στην ίδια τιμή πουλήθηκε το 2011 το έργο του, Το Σκαρπάρικον του Κάσιαλου, λάδι σε καμβά 62x112 εκ. Επιπλέον, το 2007 πουλήθηκε προς €21.500 το έργο του, Από τη ζωή της υπαίθρου» (1969), λάδι σε καμβά 72x103 εκ., το οποίο είχε εκτιμηθεί μόλις €8.500 - €14.000.

Λαδόμματος Ανδρέας (γ. 1940)

Γεννήθηκε στη Λευκωσία. Στη δεκαετία του 1960 ασχολήθηκε με αφηρημένη τέχνη γεωμετρικών σχηματισμών. Σύντομα, όμως, την εγκατέλειψε. Εμφανής ήταν η επιρροή του δασκάλου του Τηλέμαχου Κάνθου σε τοπία, δρόμους και σπίτια. Ασχολήθηκε, επίσης, με τη χαρακτική και τη φιλοτέχνηση εκδόσεων.
Έργα του που πωλήθηκαν σε δημοπρασίες ξεπέρασαν τις εκτιμήσεις των ειδικών. Συγκεκριμένα, το έργο με τίτλο, Άσπρες Ξυσταρκές (1993), λάδι σε καμβά 70x80 εκ., πωλήθηκε το 2008 προς €20.700, με τις εκτιμήσεις να κυμαίνονται από €12.000 έως €15.000. Επίσης, το έργο, Ανεμώνες ανάμεσα σε συμπληγάδες (1994), λάδι σε καμβά 60x70 εκ., πωλήθηκε το 2009 προς €14.950 με τις εκτιμήσεις να αγγίζουν μόλις τις €3.000 με €5.000.

Λανίτης Κίκος (γ. 1948)

Γεννήθηκε στη Λεμεσό, αλλά μεγάλωσε στο Λονδίνο. Η ζωγραφική του περιέχει στοιχεία εξπρεσιονισμού και συχνά επιδίδεται σε κατασκευές με σκληρά υλικά. Το δεύτερο καθοριστικό στοιχείο της δουλειάς του είναι το χρώμα, μέσα από το οποίο εκφράζει ένα δυναμισμό, διεκδικώντας χρωματικές ποιότητες σε κάθε ζωγραφικό του εγχείρημα. Ο Κίκος Λανίτης συγκαταλέγεται ανάμεσα στους σημαντικότερους καλλιτέχνες του τόπου μας, με εκθέσεις στην Κύπρο και το εξωτερικό.

Νικοδήμου Ελένη (γ. 1955)

Γεννήθηκε στην Άλωνα. Σπούδασε οικονομικά, αλλά την κέρδισε η ζωγραφική και η χαρακτική, που σπούδασε στην Ecole Nationale Superieure des Beaux Arts του Παρισιού. Εξέθεσε έργα της στην Κύπρο και το εξωτερικό, όπως, Ελλάδα, Γαλλία, Σουηδία, Ιαπωνία, Αμερική, Γιουγκοσλαβία, Νορβηγία και Γερμανία, ενώ πολλά βρίσκονται σε ιδιωτικές και δημόσιες συλλογές στην Κύπρο και το εξωτερικό. Τα έργα της κινούνται πάντα στον αφηρημένο χώρο της τέχνης.

Οικονόμου Λευτέρης (1930 - 2007)

Γεννήθηκε στο Φρέναρος και πέθανε στη Λευκωσία. Ζωγράφισε το αστικό και αγροτικό τοπίο, όπως και πρόσωπα της Κύπρου, με μια χρωματική ιδιομορφία που θυμίζει ψηφιδωτό. Τιμήθηκε με διακρίσεις καθώς και με το Βραβείο Γραμμάτων και Τεχνών της Κυπριακής Δημοκρατίας. Το έργο του με τίτλο, Τρίκωμο - το σπίτι του Διγενή (1958), λάδι σε καμβά 60x90 εκ., πωλήθηκε το 2007 προς €29.300, ενώ είχε εκτιμηθεί στις €8.500 με €14.500.

Παράσκος Στας (γ. 1933)

Γεννήθηκε στην Αναφωτία Λάρνακας. Αποτελεί έναν από τους πιο καταξιωμένους καλλιτέχνες της Κύπρου. Διετέλεσε λέκτορας στο Canterbury College of Art και επισκέπτης λέκτορας του πανεπιστημίου Leeds, καθώς και άλλων βρετανικών κολεγίων και ινστιτούτων τέχνης. Ίδρυσε την Καλοκαιρινή Σχολή Τέχνης στην Κάτω Πάφο, που μετεξελίχθηκε σε Κολέγιο Τέχνης Κύπρου, στη Λέμπα. Ασχολήθηκε με τη γλυπτική και την εικονογράφηση βιβλίων. Πρόσφατα το Πανεπιστήμιο του Bolton του απένειμε τον τίτλο του δόκτορος για τις υπηρεσίες του στην τέχνη. Έργα του βρίσκονται και στην Tate Gallery του Λονδίνου.

Σάββα Χριστόφορος (1924 - 1968)

Γεννήθηκε στο Μαραθόβουνο και πέθανε στο Sheffield της Αγγλίας. Το 1960 ίδρυσε την γκαλερί, Απόφαση, μαζί με τον Glyn Hughes. Πρόκειται για ένα δημιουργό με πλούσια μορφοπλαστική φαντασία, ανοιχτό σε όλες τις τάσεις της σύγχρονης τέχνης. Το έργο του, Πουλί της Μεσαρκάς (1962), λάδι σε καμβά 38x72 εκ., πουλήθηκε το 2011 προς €26.500, με τις εκτιμήσεις να κυμαίνονται στις €20.000 με €30.000.

Σκοτεινός Γιώργος (γ. 1937)

Γεννήθηκε στη Λεμεσό. Σπούδασε στη Δραματική Σχολή του Εθνικού Θεάτρου και σε σχολή κινηματογράφου στη Νέα Υόρκη. Η ζωγραφική του κινείται ανάμεσα στο ρεαλιστικό, το αφηρημένο και το σουρεαλιστικό. Θεωρείται καλλιτεχνικά αναγνωρίσιμη, γιατί έχει δικό της προσωπικό ύφος και καταγράφεται με μεγάλους κύκλους θεμάτων, μεταξύ των οποίων σημαντικός είναι ο Κύκλος Καταγγελίας, που αναφέρεται στην τουρκική εισβολή και την καταστροφή του 1974.

Χαραλαμπίδης Ανδρέας (γ. 1939)

Γεννήθηκε  στην Πάφο. Σπούδασε ζωγραφική στο εργαστήρι του Κώστα Ηλιάδη στην Αθήνα και στο Πανεπιστήμιο Reading στην Αγγλία. Κατά τη δεκαετία του 1960 και μετά από μια σύντομη περίοδο παραστατικής ζωγραφικής τον κέρδισε για ένα διάστημα η αφηρημένη τέχνη. Αντλεί τα θέματά του από αρχαϊκά, βυζαντινά και λαϊκά πρότυπα, με επίκεντρο, κυρίως, τη γυναίκα, που τα αποδίδει με προσωπικό τρόπο, ζεστούς χρωματικούς τόνους και ποιητική ονειρική διάθεση. Πολλά από τα έργα του έχουν πουληθεί στο εξωτερικό.

 

* (Οι τιμές των έργων που αναφέρονται στο ρεπορτάζ περιλαμβάνουν και την προμήθεια του οίκου δημοπρασίας).

* Κατά τη διερεύνηση του ρεπορτάζ αυτού σημαντική ήταν η συμβολή των οίκων δημοπρασιάς AlphaZmart Auctions (James Χριστοφόρου), Cypria Auctions (Γιώργος Κυριάκου), Δημοπρασίαι Ψαθάρης (Νίκος Ψαθάρης), Καπόπουλος Auction House Cyprus (Στέλιος Ιωαννίδης), La Parole Divine (Μαρία Παφίτη) και του συλλέκτη Άρη Χατζηγεωργίου.