ΠΩΣ Η ΑΓΚΥΡΑ ΕΠΙΔΙΩΚΕΙ ΝΑ ΚΑΤΑΣΤΗΣΕΙ ΣΥΜΜΑΧΟ ΤΗΣ ΤΗΝ ΑΘΗΝΑ ΚΑΙ ΝΑ ΔΕΣΕΙ ΤΑ ΧΕΡΙΑ ΤΗΣ ΛΕΥΚΩΣΙΑΣ

Πώς η κατάργηση της τουρκικής βίζας σχετίζεται με τον εποικισμό, την ασφάλεια, την ομαλοποίηση σχέσεων της Τουρκίας με την Κ. Δημοκρατία, ακόμη και με την αναγνώρισή της

· Πώς συνδέονται οι κυπρογενείς υποχρεώσεις με το θέμα της τουρκικής βίζας

· Τι προβλέπει η εισήγηση της Επιτροπής, τι ο μηχανισμός αναστολής

· Έχει επιλογές αντίδρασης η Κυπριακή Δημοκρατία, μπορεί να βρει συμμάχους ή όχι;

Η διαδικασία για την κατάργηση της βίζας σε Τούρκους πολίτες που επισκέπτονται τα κράτη-μέλη της ΕΕ τώρα αρχίζει. Και αν δεν υπολογιστεί ορθά από τους Ευρωπαίους εταίρους είναι πιθανό να προκαλέσει νέα αλυσιδωτά προβλήματα στην ΕΕ. Γι' αυτό, άλλωστε, θα υπάρχει δυνατότητα περιορισμών και αναστολής του μέτρου επί τη βάσει κριτηρίων. Το θέμα αφορά για χίλιους δυο λόγους και την Κυπριακή Δημοκρατία.

Η Συμφωνία της Επανεισδοχής

Σημαντικό είναι να επισημανθεί ότι η όλη διαδικασία προκύπτει από εκείνην για την «Επανεισδοχή» (Readmission Agreement), στο πλαίσιο της οποίας είχε καθοριστεί οδικός χάρτης για την ακύρωση της βίζας σε Τούρκους πολίτες που επισκέπτονται την ΕΕ επί τη βάσει της εκπλήρωσης 72 κριτηρίων από την Άγκυρα. Η οποία, πρέπει να σημειώσουμε ότι, είχε εκδώσει μονομερή δήλωση με την οποία, για άλλη μια φορά, καθιστούσε σαφές ότι δεν αναγνωρίζει την Κυπριακή Δημοκρατία. Και ως εκ τούτου, δεν θα ήταν δυνατό να εφαρμόσει τη συμφωνία και με τα 28 κράτη-μέλη. Η εφαρμογή της διαδικασίας για την ακύρωση της βίζας σε Τούρκους πολίτες επισπεύσθηκε εξαιτίας του προσφυγικού με την έκτακτη Σύνοδο της 18ης Μαρτίου.

Στο σημείο αυτό θα πρέπει να επισημανθεί ότι εν πολλοίς η Τουρκία προκάλεσε το προσφυγικό σε βάρος της Ελλάδας και της ίδιας της ΕΕ. Όχι μόνο μέτρα δεν πήρε για την αποτροπή της ροής προσφύγων, αλλά διευκόλυνε τη διαδικασία. Για να έρθει στη συνέχεια να εκβιάσει και να θέλει να εισπράξει ανταλλάγματα, όπως ήταν το άνοιγμα νέων κεφαλαίων, μεταξύ των οποίων και εκείνα που διατηρεί παγωμένα η Κυπριακή Δημοκρατία, επειδή η Άγκυρα δεν εκπληρώνει τις κυπρογενείς της υποχρεώσεις της, η είσπραξη οικονομικής βοήθειας 3 δις ευρώ και η ακύρωση της βίζας για Τούρκους πολίτες που επισκέπτονται κράτη-μέλη της ΕΕ.

Τα 72 κριτήρια

Η διαδικασία για την ακύρωση της βίζας σε Τούρκους πολίτες προωθήθηκε την περασμένη Τετάρτη από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο επί τη βάσει της διαδικασίας της συναπόφασης. Μια πρώτη συζήτηση θα πραγματοποιηθεί στις 11 Μαΐου, ενώ στις 25 με 26 του μήνα θα πρέπει να γίνει νέα συζήτηση και ψηφοφορία στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Εάν ψηφιστεί, θα τεθεί εν συνεχεία ενώπιον του Συμβουλίου των Υπουργών Εσωτερικών στις 9 με 10 Ιουνίου.

Εάν η διαδικασία έχει θετική κατάληξη, η Τουρκία θα ενταχθεί στον σχετικό με το θέμα κανονισμό 539 του 2001. Θα έχουμε, δηλαδή, τροποποίηση του κανονισμού. Η αξιολόγηση και η θετική, υπό προϋποθέσεις, για την Τουρκία εισήγηση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, δεν αφήνουν περιθώρια ουσιωδών τροπολογιών, αλλά επιβάλλουν τόσο στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο όσο και στο Συμβούλιο είτε να υποστηρίξουν την ακύρωση της βίζας, εφόσον η Άγκυρα εκπληρώσει και τα 72 κριτήρια, είτε να απορρίψουν την πρόταση.

Ο αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Φρανς Τίμερμανς είπε στις 4 Μαΐου τα εξής: «Θα πρέπει η Τουρκία ακόμα να κάνει πρόοδο σε σχέση με τις ισχυρές εγγυήσεις και μέτρα ενάντια στην τρομοκρατία, αλλά και στη δικαστική συνεργασία με συγκεκριμένες χώρες. Θα πρέπει επιπρόσθετα να πάρει συγκεκριμένα μέτρα-νομοθετήματα ενάντια στη διαφθορά, αλλά και την προστασία προσωπικών δεδομένων. Θα πρέπει επίσης να καταρτίσει επιχειρησιακή συμφωνία με την Europol».

Σύμφωνα με την εισήγηση, υπάρχουν ακόμη δύο κριτήρια, τα οποία δεν έχει εκπληρώσει η Τουρκία. Το ένα είναι τα γεωμετρικά διαβατήρια και το άλλο είναι η επανεξέταση της Συμφωνίας Επανεισδοχής. Ερώτημα: Το τελευταίο των κριτηρίων πώς θα υλοποιηθεί, χωρίς την αναγνώριση της Κυπριακής Δημοκρατίας;

Σημειώνεται ότι το δικαίωμα της αρνησικυρίας, όπως επισήμως ονομάζεται στο πλαίσιο της συναπόφασης, δεν μπορεί να ασκηθεί από ένα και μόνο κράτος-μέλος στο Συμβούλιο, αλλά από τουλάχιστον τέσσερα, τα οποία θα πρέπει να εκπροσωπούν, το λιγότερο, ποσοστό της τάξης του 35% επί του συνολικού πληθυσμού της ΕΕ. Υπό αυτές τις συνθήκες, το ζητούμενο δεν είναι μόνο τι θα πει η Κύπρος, αλλά τι θα πουν και άλλα κράτη-μέλη που αντιδρούν, για δικούς τους λόγους, στην ακύρωση της βίζας σε Τούρκους πολίτες.

Οι αντιδράσεις τους αυτές έχουν σχέση με οικονομικά ζητήματα και με την ίδια τη συνοχή της ΕΕ, σε μιαν εποχή κατά την οποία δοκιμάζεται, ένεκα του προσφυγικού και του μεταναστευτικού. Η Τουρκία προειδοποιεί πως εάν δεν επικυρωθεί η κατάργηση βίζας στους πολίτες της, τότε θα παγώσει το προσφυγικό. Και τη νύφη θα την πληρώσει η Ελλάδα. Πρέπει εδώ να τονιστεί ότι χώρες όπως η Αυστρία, η Ουγγαρία, η Σλοβακία, η Τσεχία και άλλες δεν δίνουν και πολύ μεγάλη σημασία, εάν με ένα δικό τους «μπλοκ βέτο» επωμιστεί η Ελλάδα νέα κοινωνικά, οικονομικά και πολιτικά προβλήματα.

Εκείνο που κοιτάζουν είναι το δικό τους εθνικό συμφέρον. Άλλωστε, τα κράτη που έχουμε ήδη αναφέρει, όπως και άλλα, δεν επιθυμούν να υποδέχονται πρόσφυγες, οι οποίοι επιστρέφουν από την Ελλάδα στην Τουρκία, και από εκεί στην υπόλοιπη Ευρώπη. Όμως, με τις αλλαγές στο «Δουβλίνο ΙΙΙ» όσα κράτη δεν αποδέχονται τους πρόσφυγες, επί τη βάσει της αρχής της αναλογικότητας, θα πληρώνουν 250 χιλιάδες ευρώ για τον καθένα! Η Ουγγαρία, μάλιστα, ετοιμάζεται να οργανώσει δημοψήφισμα, με σκοπό να κηρύξει τις διατάξεις της συμφωνίας για το προσφυγικό αντισυνταγματικές, ώστε να εξαιρεθεί και να μην αποδέχεται πρόσφυγες από την Τουρκία ή και από αλλού.

Εποικισμός και αναγνώριση

Το θέμα της κατάργησης της βίζας σε Τούρκους πολίτες δεν αφορά μόνο τις χώρες της ανατολικής και της κεντρικής Ευρώπης, αλλά και την Κυπριακή Δημοκρατία. Και ορθώς η Κυβέρνηση στο θέμα της κατάργησης της βίζας σε Τούρκους πολίτες αξίωσε όπως:

1. Τερματιστεί το μέτρο που επιβάλλει η Άγκυρα, επί τη βάσει του οποίου οι Κύπριοι που επιθυμούν να επισκεφθούν την Τουρκία συμπληρώνουν έντυπο, με το οποίο αναγκάζονται να θεωρούν εαυτούς ως πολίτες της «Ελληνοκυπριακής Διοίκησης του Νότου». Η Άγκυρα εκ πρώτης όψεως είναι έτοιμη να καταργήσει το μέτρο αυτό, το οποίο εφαρμόζει εδώ και τρία περίπου χρόνια, χωρίς να σημαίνει, όπως η ίδια διευκρινίζει, ότι με τον τρόπο αυτό αναγνωρίζει την Κυπριακή Δημοκρατία. Απλώς, αυτά τα οποία έχει να κερδίσει είναι πολύ περισσότερα από τη συνέχιση της επιβολής ενός τέτοιου εντύπου.

Επισημαίνουμε δε, ότι με το σχετικό τουρκικό διάταγμα, καθώς και με τις δηλώσεις Τούρκων αξιωματούχων, γίνεται σαφές ότι η κατάργηση βίζας για Κύπριους πολίτες θα εφαρμοστεί εφόσον και τα 28 κράτη-μέλη ακυρώσουν τη βίζα για τους Τούρκους πολίτες. Η εισήγηση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, προκειμένου να καθησυχάσει τις χώρες που αντιδρούν στο θέμα της ακύρωσης της βίζας για τους Τούρκους πολίτες, ενισχύει τον μηχανισμό εκείνο που επιτρέπει σε κράτη-μέλη να αναστέλλουν το μέτρο της ελεύθερης εισόδου επί της επικράτειάς τους για έξι μήνες εφόσον συντρέχουν, μεταξύ άλλων, οι εξής λόγοι: μεγάλη ροή προσφύγων και ζητήματα ασφάλειας.

Στην εισήγηση γίνεται ρητή αναφορά ότι κράτος-μέλος μπορεί να επικαλεστεί μεγάλο αριθμό παράνομων μεταναστών από το εν λόγω τρίτο κράτος, δηλαδή την Τουρκία ή άλλο, για να προχωρήσει σε αναστολή του μέτρου για την κατάργηση της βίζας. Επί του συγκεκριμένου θέματος, η Κυπριακή Δημοκρατία μπορεί να προβάλει το ζήτημα του εποικισμού, που συνιστά διαδικασία χειρότερη από τους παράνομους μετανάστες και έγκλημα πολέμου. Η διάταξη αυτή βολεύει την Κυπριακή Δημοκρατία, αλλά μερικώς, θα μπορούσε να πει κάποιος.

Συναφώς, δε, εγείρονται τα εξής ζητήματα: Τι θα γίνει με τους εποίκους; Θα επιδεικνύουν τουρκικό διαβατήριο και θα μπορούν να διαμένουν ακόμη και στον «νότο» για 90 ημέρες επί συνόλου 180, όπως προνοεί ο σχετικός κανονισμός; Προφανώς, επί τούτου δεν μπορεί να γίνει συζήτηση. Δεν είναι δυνατό να περάσουν στις ελεύθερες περιοχές, διότι συνιστούν έγκλημα πολέμου. Ερώτημα νέο: Τι θα συμβεί, εάν έχουμε εισβολή Τούρκων πολιτών, μέσω του αεροδρομίου Λάρνακας, οι οποίοι εν συνεχεία θα περνούν στα κατεχόμενα;

Επί τούτων, προσθέτουμε και κάτι άλλο: Τι θα συμβεί εάν κάθε 80 ημέρες, δηλαδή προτού συμπληρωθούν οι 90, οι Τούρκοι μεταβαίνουν στην Αττάλεια και επιστρέφουν; Ακόμη και αν το τελευταίο παράδειγμα θα μπορούσε να χαρακτηριστεί από κάποιον ως ακραίο, θα πρέπει να ληφθεί υπόψη. Επί τούτου, πάντως, τα κράτη-μέλη διατηρούν το δικαίωμα ελέγχου του σκοπού της επίσκεψης και των μέσων διαβίωσης, καθώς και του τόπου διαμονής των Τούρκων πολιτών.

Πέραν, βεβαίως, των ανωτέρω θα πρέπει να ληφθεί υπόψη το εξής: Η υποχρέωση της Τουρκίας να συνεργαστεί με τις Αρχές της Κυπριακής Δημοκρατίας για την ανταλλαγή πληροφοριών και συνεργασία με τις δικαστικές Αρχές μας για την επίλυση προβλημάτων που θα προκύπτουν στους πολίτες αμφότερων των χώρων, όταν αυτοί θα είναι είτε εντός της επικράτειας της Κυπριακής Δημοκρατίας είτε εντός της Τουρκίας.

Εάν, για παράδειγμα, ένας Τούρκος πολίτης αποβιβαστεί από το αεροδρόμιο Λάρνακας και περάσει από τις ελεύθερες περιοχές στα κατεχόμενα, όπου του συμβεί οτιδήποτε, η Τουρκία με ποιες Αρχές θα συνεργαστεί; Με εκείνες των κατεχομένων ή με αυτές της Κυπριακής Δημοκρατίας, όπως οφείλει και όπως προτάσσει η ΕΕ; Το ίδιο ισχύει και για έναν Τουρκοκύπριο που βρίσκεται στην Τουρκία και κατέχει διαβατήριο της Κυπριακής Δημοκρατίας.

Ερώτημα συναφές: Πώς θα συνεργαστεί η Άγκυρα με την Κυπριακή Δημοκρατία, όταν ρητώς αναφέρει και μάλιστα εγγράφως ότι δεν την αναγνωρίζει; Ταυτοχρόνως, εάν η Κυπριακή Δημοκρατία δεν εφαρμόσει την κατάργηση της βίζας σε Τούρκους πολίτες για λόγους ροής εποίκων και ασφάλειας για έξι μήνες, πώς θα αντιδράσει η Άγκυρα; Θα αφήνει τους Κύπριους πολίτες να επισκέπτονται την Τουρκία χωρίς βίζα ή θα τους επιβάλλει βίζα και υπογραφή εξευτελιστικών εντύπων;

Από την άλλη, πώς θα ενεργεί η Κυπριακή Δημοκρατία; Κάθε έξι μήνες θα ενεργοποιεί τη ρήτρα περί ζητημάτων ασφάλειας και ροής παράνομων προσφύγων ή θα ζητήσει απόκλιση ώς τη λύση του Κυπριακού; Ή θα εκδώσει μια δική της μονομερή δήλωση, ότι για λόγους κατοχής και μη αναγνώρισης από την Άγκυρα δεν μπορεί να εφαρμόσει τη συμφωνία;

2. Εφαρμοστούν και τα 72 κριτήρια, που έχει θέσει η ΕΕ. Επί τούτου, οι Τούρκοι τονίζουν δημόσια ότι ώς τον Ιούνιο θα είναι έτοιμοι. Ερώτημα: Η αναγνώριση της Κυπριακής Δημοκρατίας και η ομαλοποίηση των σχέσεων της Τουρκίας μαζί της, όπως η αντιδήλωση της 21ης Σεπτεμβρίου του 2005 καθορίζει, είναι ή όχι τμήμα των κριτηρίων; Πώς θα εφαρμοστεί η συμφωνία και με τις 28 χώρες της ΕΕ, όταν η Άγκυρα δεν αναγνωρίζει τη μία από αυτές και όταν η εκπλήρωση τμήματος των 72 κριτηρίων προϋποθέτει συνεργασία μεταξύ των τουρκικών Αρχών και των κρατών-μελών της ΕΕ, μεταξύ των οποίων και η Κυπριακή Δημοκρατία;

Κυπρογενείς υποχρεώσεις

Εφόσον οι Τούρκοι δεν θα αναγνωρίσουν την Κυπριακή Δημοκρατία και δεν θα εκπληρώσουν τις κυπρογενείς υποχρεώσεις τους, όπως η Κυβέρνηση έχει ήδη θέσει ως προϋπόθεση για να δώσει θετική ψήφο, η Άγκυρα θα βγει για άλλη μια φορά κερδισμένη. Σε περίοδο εσωτερικής κρίσης και οξύτατων προβλημάτων με τους Κούρδους, το μέτρο για την κατάργηση της βίζας θα χρησιμοποιηθεί από τον Ταγίπ Ερντογάν ως τρόπαιο. Ως νίκη. Και, όμως, το θέμα της κατάργησης της βίζας σε Τούρκους πολίτες και η γενικότερη συμφωνία ήταν, και ενδεχομένως να είναι, ευκαιρία για να ασκηθούν πιέσεις προς την Άγκυρα για την αναγνώριση της Κυπριακής Δημοκρατίας.

Λόγω ακριβώς της διαπλοκής συμφερόντων, η Λευκωσία θα έπρεπε να χρησιμοποιήσει τα κράτη εκείνα που δεν θέλουν την κατάργηση της βίζας σε Τούρκους πολίτες για να διεκδικούν για το δικό μας «χατίρι», αλλά κυρίως για την εξυπηρέτηση των δικών τους συμφερόντων, την ομαλοποίηση σχέσεων της Άγκυρας με την Κυπριακή Δημοκρατία, καθώς και την αναγνώρισή της, όπως καθορίζουν οι αποφάσεις της ΕΕ και δη η αντιδήλωση της 21ης Σεπτεμβρίου του 2005. Η φόρμουλα αυτή στην παρούσα φάση είναι δύσκολη. Η Λευκωσία, μάλλον, άργησε…

Έλλειμμα στρατηγικής και ουτοπία

Το ζήτημα της αναγνώρισης είναι πιθανό να φέρει σε δύσκολη θέση και την Αθήνα και τη Λευκωσία, εφόσον τύχει στήριξης και από άλλα κράτη-μέλη και αποτελέσει πρόσχημα για την Τουρκία να παγώσει την απόφαση για το προσφυγικό, ειδικώς, τώρα, που παραιτείται από την Πρωθυπουργία ο Αχμέτ Νταβούτογλου. Το πάγωμα της συμφωνίας για το προσφυγικό θα προκαλέσει κόστος, που θα πληρωθεί, κυρίως, από την Ελλάδα. Και εδώ είναι ακόμη μια επιτυχία της Άγκυρας. Αφενός επιδιώκει να δέσει τα χέρια της Λευκωσίας και αφετέρου να καταστήσει την Αθήνα την καλύτερη σύμμαχό της.

Συνεπώς, για την αποτροπή τέτοιων καταστάσεων θα έπρεπε να είχε ήδη οργανωθεί μια διαφορετική πολιτική από την Κύπρο και την Ελλάδα, σε συνεργασία με άλλες χώρες, έχοντας ως στόχο την πρόκληση κόστους επί των συμφερόντων της Άγκυρας εντός της ΕΕ, εφόσον η χώρα αυτή θα συνέχιζε να εκβιάζει. Η λογική αυτή θα ήταν δυνατό να οδηγούσε σε περιορισμό ή ακόμη και εξουδετέρωση των τουρκικών εκβιασμών, που αποτυπώνονται στις εξής φράσεις: Ή δέχεστε την ακύρωση της βίζας ή παγώνω τη συμφωνία για το προσφυγικό και ας κουρεύονται οι Ευρωπαίοι. Ας τα βρουν Κύπρος και Ελλάδα.

Οι οποίες πιάστηκαν αδιάβαστες. Δεν είδαν το αυτονόητο. Ότι, δηλαδή, το προσφυγικό δεν είναι μόνο ο πόλεμος στη Συρία, αλλά και η τουρκική πολιτική, που ιστορικά χρησιμοποιεί την εξαγωγή πληθυσμών ως στρατηγικό εργαλείο εξυπηρέτησης συμφερόντων. Είναι τέτοια τα στρατηγικά ελλείμματα της Ελλάδας και της Κύπρου, ώστε μας αναγκάζουν σήμερα να μεταβαίνουμε στην ΕΕ για να σώσουμε ό,τι μπορεί να σωθεί, αφού με το κουβάρι της βίζας η Άγκυρα επιδιώκει να δέσει και τα δικά μας χέρια, καθώς και των Ευρωπαίων. Δεν είναι, λοιπόν, μόνο ζήτημα τουρκικής ικανότητας, αλλά και δικών μας τσαπατσουλιών, που αποτυπώνεται σε λανθασμένες εξ υπαρχής πολιτικές, οι οποίες στηρίζονται στην ψευδαίσθηση ότι με τον εξευμενισμό της Τουρκίας θα προκύψει διαλλακτικότερη από μέρους της πολιτική. Οποία ουτοπία…