ΤΟΥΡΚΟΒΡΕΤΑΝΙΚΗΣ ΠΡΟΕΛΕΥΣΗΣ Η ΛΥΣΗ ΔΙΚΟΙΝΟΤΙΚΗΣ ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΗΣ ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑΣ

Μακάριος, Κληρίδης, Καραμανλής, Εζεκίας, Κίσινγκερ, Κάλαχαν και Ντενκτάς ανάμεσα στους πρωταγωνιστές και πρωτεργάτες επιβολής μιας «λύσης», την οποία ουδέποτε ενέκρινε ο λαός.

«Η εντύπωσή μου -δεν είναι ένα μήνυμα των Ελλήνων, αλλά η εντύπωσή μου- είναι ότι μπορούμε να πείσουμε τους Έλληνες να δεχθούν μια διζωνική λύση, αν μειωθεί το μέγεθος της περιοχής σας», υποστήριζε ο Κίσινγκερ

Ο Μακάριος φέρεται να δήλωσε: «Αποδέχομαι την ομοσπονδία, φυσικά υπό τον όρο να συμφωνήσουμε σε ελευθερία διακίνησης και εγκατάστασης και σε άλλα σημεία. Όμως, όταν λέμε ομοσπονδία, μήπως καταλαβαίνουμε το ίδιο πράγμα;»

Ο Ραούφ Ντενκτάς, με βάση το γνωστό σχέδιο «Επανάκτησης της Κύπρου» του ταγματάρχη Ισμαήλ Τάνσου, προτείνει για πρώτη φορά τη «Γεωγραφική Ομοσπονδία», πρόταση που απαίτησε ξανά και το 1974 στη Γενεύη…

Η ιδέα επίλυσης του κυπριακού ζητήματος στη βάση ενός γεωγραφικού, εθνοτικού, θρησκευτικού και πολιτειακού διαχωρισμού του νησιού, που σήμερα πλασάρεται υπό τον μανδύα της Διζωνική Δικοινοτικής Ομοσπονδίας (ΔΔΟ), δεν αποτελεί μια πρόσφατη επινόηση. Αντιθέτως, από τα μέσα του προηγούμενο αιώνα, μπορεί κανείς να εντοπίσει σπερματικές αναφορές και μεθοδεύσεις που ωθούσαν προς αυτήν την κατεύθυνση.

Επιχειρώντας μια ιστορική αναδρομή, μέσα από την παρούσα ανάλυση θα καταβληθεί η προσπάθεια ούτως ώστε να αναδείξουμε όλα εκείνα τα κομβικά χρονικά ορόσημα που έπαιξαν καταλυτικό ρόλο στην καθιέρωση της Διζωνικής ως κυρίαρχου μοντέλου λύσης του Κυπριακού.

Διαίρει και βασίλευε

Η δυσμενής κατάσταση που δημιουργήθηκε για τη Μεγάλη Βρετανία, έπειτα από το Ενωτικό Δημοψήφισμα του 1950, αναγκάζει τους Άγγλους να αλλάξουν τακτική στο Κυπριακό και να επιχειρήσουν να βάλουν στο παιχνίδι την Τουρκία. Αυτό αποδεικνύεται από την έκθεση του Βρετανού Πρέσβη στην Αθήνα προς το Foreign Office, όπου σημειώνεται: «Το τουρκικό χαρτί δεν είναι εύκολο στον χειρισμό, αλλά χρήσιμο στη δύσκολη θέση που βρισκόμαστε» (έγγραφο FO371/87719).

Η Αγγλία στη συνέχεια, μη μπορώντας να διαχειριστεί και να καταστείλει τον απελευθερωτικό αγώνα της ΕΟΚΑ, φρόντισε να εφαρμόσει τη γνωστή μεταποικιακή πολιτική του «διαίρει και βασίλευε», καλλιεργώντας το μίσος μεταξύ Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων. Παράλληλα, το 1956 εκπονούνται από τον Τούρκο καθηγητή Νιχάτ Ερίμ εκθέσεις, που αφορούν τη μακρόπνοη πολιτική της Τουρκίας για κατάληψη της Κύπρου, οι οποίες κάνουν λόγο για ομοσπονδία στη βάση δύο ζωνών.

Παρ’ όλ' αυτά, η ίδια η έννοια της «δικοινοτικότητας» πρωτοεμφανίζεται και ενσωματώνεται στο δοτό Σύνταγμα Ζυρίχης-Λονδίνου το 1960, σύμφωνα με το οποίο Ελληνοκύπριοι και Τουρκοκύπριοι εξασφάλιζαν μια ποσοστιαία διοικητική συμμετοχή στην κεντρική Κυβέρνηση. Η δυσλειτουργία του θνησιγενούς αυτού Συντάγματος οδήγησε στα γνωστά γεγονότα που άρχισαν το ΄63 - ΄64 με τις δικοινοτικές ταραχές και κορυφώνονται με το πραξικόπημα, την εισβολή και τέλος τη διχοτόμηση του νησιού.

Ντενκτάς-Κληρίδης-ΑΚΕΛ

Αξίζει να σημειωθεί ότι από τον Ιανουάριο του 1964, ο Ραούφ Ντενκτάς, με βάση το γνωστό σχέδιο «Επανάκτησης της Κύπρου» του ταγματάρχη Ισμαήλ Τάνσου, προτείνει για πρώτη φορά τη «γεωγραφική ομοσπονδία», πρόταση που απαίτησε ξανά και το 1974 στη Γενεύη κατά την διάρκεια της εκεχειρίας μεταξύ της πρώτης και της δεύτερης φάσης της τουρκικής εισβολής. Στις 30 Αυγούστου 1974 ο Τζέιμς Κάλαχαν, με οδηγία του προς διάφορες διπλωματικές αποστολές, προτρέπει σε υποστήριξη δι-περιφερειακής ομοσπονδίας, ενώ ένα μήνα αργότερα διαμηνύει στον Μακάριο ότι θεωρεί αναπόφευκτο τον διαχωρισμό της Κύπρου σε δύο ζώνες με μια ομοσπονδιακή δομή, γεγονός που απορρίπτεται από τον δεύτερο.

Μεσολαβεί η ομιλία του Μακαρίου από το βήμα της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ στις 2 Οκτωβρίου 1974, όπου ξεκαθαρίζει ότι κανένα επιχείρημα της Τουρκίας δεν μπορεί να δικαιολογήσει την απαίτησή της για γεωγραφική ομοσπονδία. Ωστόσο, λίγους μήνες αργότερα, ο Γλαύκος Κληρίδης, στην περιβόητη ομιλία του στις 6 Νοεμβρίου το 1974 στην Γκαλερύ Αργώ, υποστηρίζει ότι η μόνη λύση είναι μια γεωγραφική ομοσπονδία, πρόταση η οποία αντιμετωπίστηκε με δυσπιστία, μέσα σε κλίμα έντονων αντιδράσεων.

Δέκα μέρες αργότερα, στις 18 Νοεμβρίου 1974, πραγματοποιείται στο Λονδίνο συνάντηση των Εζεκία Παπαϊωάνου και Ανδρέα Φάντη του ΑΚΕΛ με τον Μακάριο, στον οποίο παρέδωσαν 9σέλιδο υπόμνημα της Κεντρικής Επιτροπής του ΑΚΕΛ, στο οποίο σημειώνεται πως η διοικητική ομοσπονδία αποτελεί την πλέον συμφέρουσα λύση για την Κύπρο.

Το παζάρι Κίσινγκερ-Άγκυρας

Βάσει απόρρητων εγγράφων του Λευκού Οίκου που αποχαρακτηρίστηκαν τον Νοέμβριο του 2010, στις 10 Μαρτίου 1975, ο τότε «δαιμόνιος» υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Χένρι Κίσινγκερ, έπειτα από έντονες πιέσεις των Βρετανών, φέρεται να παζαρεύει τη λύση του Κυπριακού μεταξύ Άγκυρας, Αθήνας και Λευκωσίας, με σκοπό την επιβολή της ΔΔΟ. Ο ίδιος ο Κίσινγκερ αφήνει να εννοηθεί με τον πλέον ξεκάθαρο τρόπο ότι η Κυβέρνηση Κωνσταντίνου Καραμανλή αλλά και ο τότε προεδρεύων της Κυπριακής Δημοκρατίας Γλαύκος Κληρίδης αποδέχονται τις μεθοδεύσεις των ΗΠΑ.

Συγκεκριμένα, σε συνομιλία του Κίσινγκερ με τον τότε υπουργό Εξωτερικών της Τουρκίας Μελίχ Εσενμπέλ, ο πρώτος σημειώνει: «Η εντύπωσή μου -δεν είναι ένα μήνυμα των Ελλήνων, αλλά η εντύπωσή μου- είναι ότι μπορούμε να πείσουμε τους Έλληνες να δεχτούν μια διζωνική λύση, αν μειωθεί το μέγεθος της περιοχής σας», προσθέτοντας λίγο αργότερα: «Δεν έχουν ακόμα πει ότι αποδέχονται μια διζωνική λύση, αλλά έχω την εντύπωση ότι είναι εφικτό να πεισθούν να μετακινηθούν προς αυτήν την κατεύθυνση, αν η περιοχή σας περιοριστεί». Ο κ. Κίσινγκερ υποστηρίζει επίσης στη συνομιλία του: «Μίλησα με τον Κληρίδη. Μπορώ να μιλήσω με μεγαλύτερη σιγουριά για τις απόψεις του. Πιστεύω ότι θα το δεχθεί».

Η «επισημοποίηση» της ΔΔΟ

Στις 12 Φεβρουαρίου του 1977 τίθεται για πρώτη φορά επίσημα, έπειτα από τη συμφωνία Μακαρίου-Ντενκτάς, το ομοσπονδιακό δικοινοτικό πλαίσιο λύσης, με εδαφικό αυτήν τη φορά προσδιορισμό, στην βάση 4 κατευθυντήριων γραμμών. Ωστόσο, αξιοσημείωτες είναι οι απόψεις του Μακαρίου περί Ομοσπονδίας, όπως αυτές καταγράφηκαν στα πρακτικά της συνομιλίας του με τον Ραούφ Νενκτάς τον Ιανουάριο του ίδιου έτους (1977), οπότε ο Μακάριος φέρεται να δήλωσε:

«Αποδέχομαι την ομοσπονδία, φυσικά υπό τον όρο να συμφωνήσουμε σε ελευθερία διακίνησης και εγκατάστασης και σε άλλα σημεία. Όμως, όταν λέμε ομοσπονδία, μήπως καταλαβαίνουμε το ίδιο πράγμα; Εγώ νομίζω ότι η τουρκική πλευρά έχει κατά νουν μια συνοσπονδία αποτελούμενη από δύο χωριστά κράτη. Εμείς αναφέραμε στις προτάσεις που σας υποβάλαμε προηγουμένως τι καταλαβαίνουμε όταν μιλάμε για ομοσπονδία…». Ο Μακάριος στη συνέχεια, σε ένδειξη μετάνοιας για τις υποχωρήσεις του, αποκήρυξε δημόσια και οριστικά την ΔΔΟ στην τελευταία ομιλία του στις 20 Ιουλίου 1977.

Ακολουθεί η γνωστή ως «Συμφωνία 10 σημείων» στις 15 Ιουνίου 1979, μεταξύ των Κυπριανού-Ντενκτάς εν τη παρουσία του Γενικού Γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών Δρος Βάλτχαϊμ. Αν και η βάση της επανέναρξης των συνομιλιών θεωρούνται οι κατευθυντήριες γραμμές της 12ης Φεβρουαρίου 1977, στα δημοσιεύματα της εποχής επικρατεί σύγχυση του συγκεκριμένου όρου της «ΔΔO», αναγκάζοντας τόσο τον Μακάριο όσο και τον Κυπριανού να αναφερθούν σε Διπεριφερειακή Δικοινοτική Ομοσπονδία.

Στο ψήφισμα της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ με αριθμό 37/25 16 στις 16 Μαΐου 1983, ενώ αναγνωρίζονται πλήρως οι ευθύνες της Τουρκίας για τη βάρβαρη εισβολή και τονίζεται η ανάγκη για υποστήριξη της ανεξαρτησίας, της κυριαρχίας και της εδαφικής ακεραιότητας της Κυπριακής Δημοκρατίας, γίνεται επίσης αναφορά και στις Συμφωνίες Υψηλού Επιπέδου της 12ης Φεβρουαρίου 1977 και της 19ης Μαΐου 1979, όπου τίθεται εκ νέου σαν πλαίσιο λύσης η ΔΔΟ.

Βασιλείου-Ιδέες Γκάλι

Τη σκυτάλη από τους Μακάριο-Κυπριανού παίρνει το 1989 ο τότε Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας Γιώργος Βασιλείου, ο οποίος υποβάλλει συγκεκριμένες προτάσεις προς τον Ραούφ Ντενκτάς, σύμφωνα με τις οποίες: «Η προτεινόμενη Ομοσπονδία προνοεί ισότητα των περιφερειών που θα την αποτελούν και την εφαρμογή της δικοινοτικότητας, ενώ και οι δύο κοινότητες θα μετέχουν σε όλα τα συνταγματικά όργανα της Ομόσπονδης Δημοκρατίας». Η πρόταση απορρίπτεται από τον Ντενκτάς, αλλά υιοθετείται από το Εθνικό Συμβούλιο ως η «προσδοκώμενη» στρατηγική επίλυσης του Κυπριακού εκ μέρους των Ελληνοκυπρίων.

Το 1992 υποβάλλονται οι ιδέες Γκάλι, όπου γίνεται επίσημη χρήση της ΔΔΟ. Συγκεκριμένα, στο κείμενο αναφέρονται τα λεγόμενα «τρία singles» και προβλεπόταν η διεξαγωγή χωριστών δημοψηφισμάτων. Το έγγραφο σημειώνει μεταξύ άλλων: «Η διευθέτηση του Κυπριακού στηρίζεται σε ένα μόνο κράτος της Κύπρου με μια κυριαρχία και διεθνή προσωπικότητα και ιθαγένεια, με την ανεξαρτησία και εδαφική του ακεραιότητα κατοχυρωμένες, και αποτελούμενο από δύο πολιτικά ίσες κοινότητες, όπως καθορίζει η παράγραφος 11 της έκθεσης του Γενικού Γραμματέα της 3ης Απριλίου 1992 (S/23780) σε μια δικοινοτική και διζωνική ομοσπονδία…».

Με την ανάδειξη του Γλαύκου Κληρίδη στην Προεδρία της Κυπριακής Δημοκρατίας το 1993 εγκαταλείπονται οι ιδέες Γκάλι, αλλά συνεχίζουν να κατατίθενται στο Εθνικό Συμβούλιο οι προτάσεις Βασιλείου, οι οποίες αποδέχονται τη ΔΔΟ ως τη μόνη εφικτή λύση του Κυπριακού.

Σχέδιο Ανάν

Έπρεπε να περάσουν 9 χρόνια και να φτάσουμε στο 2002, όταν ο τότε Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ Κόφι Ανάν παραδίδει στους Τάσσο Παπαδόπουλο και Ραούφ Ντενκτάς το Σχέδιο Ανάν 1, που έθετε σαν βάση λύσης τη ΔΔΟ. Στο δημοψήφισμα που ακολούθησε στις 24 Απριλίου 2004, το 76% των Ελληνοκυπρίων απορρίπτουν στο Σχέδιο Ανάν και μαζί τη φιλοσοφία της ΔΔΟ στην οποία βασιζόταν. Δυο χρόνια μετά, στην περίφημη συμφωνία της 8ης Ιουλίου 2006, Τάσσος Παπαδόπουλος και Μεχμέτ Αλί Ταλάτ δεσμεύονται για επανένωση στη βάση ΔΔΟ, απορρίπτοντας επαναφορά του σχεδίου Ανάν.

Επίσης περιελάμβανε το ουσιώδες για την πλευρά μας έγγραφο Καμπάρι. Η μετέπειτα κυβέρνηση Χριστόφια προχωρεί στις 23 Μαΐου 2008 σε κοινή δήλωση με τον Τουρκοκύπριο Ηγέτη Μεχμέτ Αλί Ταλάτ, επαναβεβαιώνοντας ουσιαστικά τη δέσμευση των δυο για λύση στη βάση μιας ΔΔΟ με πολιτική ισότητα, όπως αυτή καθορίζεται στα σχετικά ψηφίσματα του Συμβουλίου Ασφαλείας. Στο ίδιο μήκος κύματος κινήθηκε και το κοινό ανακοινωθέν Αναστασιάδη-Έρογλου στις 2 Φεβρουαρίου 2014, όπου σημειώνεται ότι «Η επίλυση θα βασίζεται σε δικοινοτική, διζωνική ομοσπονδία με πολιτική ισότητα, όπως καθορίζεται στα σχετικά ψηφίσματα του Συμβουλίου Ασφαλείας και τις Συμφωνίες Υψηλού Επιπέδου».

Αιφνιδιασμός από ΕΔΕΚ

Τον Μάιο του 2015, η ΕΔΕΚ γίνεται το πρώτο κόμμα που αποκηρύσσει με τον πλέον επίσημο τρόπο τη ΔΔΟ ως βάση λύσης του Κυπριακού, χαρακτηρίζοντάς την, ορθά, ως ρατσιστική και αντιδημοκρατική. Η κατά πολλούς αιφνιδιαστική αυτή απόφαση μπορεί εύκολα να εξηγηθεί, αν συνυπολογίσει κανείς ρεαλιστικά τους δυναμικούς συσχετισμούς ισχύος και τις ισχυρές περιφερειακές αλλά και διεθνείς συμμαχίες που ανέπτυξε η Κυπριακή Δημοκρατία τα τελευταία χρόνια, με αφορμή την ανακάλυψη φυσικού αερίου εντός της κυπριακής ΑΟΖ.

Συνοψίζοντας, αυτό που τεκμαίρεται μέσα από την ιστορική ανασκόπηση, είναι το γεγονός ότι η επιδίωξη λύσης του Κυπριακού στην βάση μιας ΔΔΟ σε καμία περίπτωση δεν αποτελεί λύση κυπριακών προδιαγραφών, αλλά τουρκοβρετανική επινόηση, την οποία κακώς αποδέχθηκε η πλευρά μας στο όνομα του «οδυνηρού συμβιβασμού». Η εκάστοτε πολιτική ηγεσία δεν έλαβε πότε ώς τώρα άμεση έγκριση από τον κυπριακό λαό, για να διαπραγματεύεται εκ μέρους του για μια τέτοια μορφή λύσης. Αντιθέτως, τη μία και μοναδική φορά που το έπραξε, ο λαός απέρριψε με τον πλέον ξεκάθαρο τρόπο τόσο το περιεχόμενο όσο και τη φιλοσοφία της ΔΔΟ και είναι έτοιμος, σαν «Ωραίος Έλληνας», αν χρειαστεί, να το πράξει ξανά, γιατί αυτό είναι το πρέπον.