ΕΚΔΡΟΜΗ ΣΕ ΕΝΑ ΓΡΑΦΙΚΟ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΟ ΧΩΡΙΟ ΜΕ ΠΛΟΥΣΙΑ ΙΣΤΟΡΙΑ

Οδοιπορικό της «Σημερινής» στο χωριό με την πλούσια παραδοσιακή λαϊκή αρχιτεκτονική, τα εξαιρετικά οινοποιεία, τις πολλές επιλογές για φαγητό και μια μοναδική εκκλησία αφιερωμένη στον Μονογενή.

Ανάμεσα στα Κρασοχώρια της περιοχής Λεμεσού βρίσκεται και το Κοιλάνι, το οποίο είναι φημισμένο με πλούσια μακρόχρονη ιστορική παράδοση και πολιτιστική κληρονομιά. Το χωριό, παρά την ερήμωση που έχει υποστεί, εξακολουθεί να διατηρεί πολλά από τα παλιά του χαρακτηριστικά. Διατηρεί μέχρι σήμερα την παραδοσιακή αρχιτεκτονική του, μια που σπάνια κτίζονται νέα σπίτια.

Στενά ανηφορικά δρομάκια, με πολλά αδιέξοδα είναι το γνώρισμα της φυσιογνωμίας του. Τοίχοι ψηλοί με εξώπορτες, πότε καμαρωτές-αψιδωτές, πότε ορθογώνιες, στέκουν επιβλητικά και κλείνουν τις μικρές αυλές από την εύκολη θέα. Είναι φανερό πως το οικογενειακό άσυλο ήταν πρωταρχικής σημασίας και προστατευόταν ιδιαίτερα. Ολόκληρο το χωριό είναι τόσο πυκνοκτισμένο, στριμωγμένο κυριολεκτικά σε ολόκληρα τετράγωνα, με ενωμένες στέγες και κολλητά σπίτια.

Δικαίως ονομάζεται το «κεφαλοχώρι των κρασοχωριών», καθώς το Κοιλάνι είναι κτισμένο στην ανατολική πλευρά του Αφάμη και τα αμπέλια του καλύπτουν τεράστια έκταση, που το φέρνουν να συνορεύει με το Όμοδος, τα Μανδριά, το Πέρα Πεδί, τη Συλίκου, τη Λόφου, το Βουνί. Στις προηγούμενες δεκαετίες οι νοικοκυρές συνήθιζαν να ασβεστώνουν τους τοίχους προσθέτοντας το χαρακτηριστικό λουλλάκι, που τους έδινε ένα ανοικτό γαλάζιο χρώμα.

Οι Κοιλανιώτισσες διακρίνονται για τη νοικοκυροσύνη, την εργατικότητα και τη σωφροσύνη τους. Εργάζονται στα αμπέλια, στο σπίτι, παλιότερα ύφαιναν, έπλεκαν, κεντούσαν τη γνωστή πιπίλλα του βελονιού, ή τον κροσιέ του σμιλιού και έκαναν τόσα άλλα. Μέχρι και σήμερα, όσες παρέμειναν στο χωριό, συνεχίζουν με την ίδια δεξιοτεχνία όλες τις παραδοσιακές εργασίες, τα κεντήματα, τα παξιμάδια, τα γλυτζιστά, και συντηρούν τον λαϊκό μας πολιτισμό. Το ίδιο εργατικοί και νοικοκύρηδες είναι και οι άνδρες.

Βαθιά μέσα τους λειτουργεί μια ξεχωριστή αγάπη για την πρόοδο και την προκοπή, πράγμα που συνέβαλε θετικά στο να έχει το Κοιλάνι τόσους επιτυχημένους, που στελεχώνουν σήμερα την κυπριακή κοινωνία. Ο επισκέπτης, περιδιαβάζοντας στο χωριό, παίρνει μια γεύση από καιρούς περασμένους και ζει τη γαλήνη μιας άλλης εποχής.

Ιστορία του χωριού

Στο χωριό σώζονται κατάλοιπα και τοπωνύμια από την αρχαία εποχή. Είναι αποικία των Αρκάδων και πολλά τοπωνύμια αποδεικνύουν το γεγονός αυτό. Η ονομασία Κοιλάνι από την Κυλλήνη της Πελοποννήσου, το όνομα του βουνού Αφάμης από τον Ευφήμιο Δία της Αρκαδίας, καθώς και ο Κρεμμός της Ήρας. Βρέθηκαν τάφοι με αγγεία της Ρωμαϊκής Εποχής. Υπάρχουν ακόμη κατάλοιπα από τους πρώτους Χριστιανικούς Χρόνους, από τη Φραγκοκρατία, την Τουρκοκρατία, και βέβαια από την πρόσφατη ιστορία του νησιού μας.

Από τον Αρχιμανδρίτη Κυπριανό, συγγραφέα της «Ιστορίας χρονολογικής της νήσου Κύπρου», που καταγόταν ο ίδιος από το Κοιλάνι, πληροφορούμαστε ότι τον καιρό της Τουρκοκρατίας το χωριό είχε περίπου χίλια σπίτια, ότι είχε άδεια για παραγωγή και επεξεργασία του μεταξιού και ότι πλήρωνε, μαζί με άλλα χωριά, ειδικό φόρο για τον στρατό. Ακόμα, αναφέρει τα προϊόντα του που ήταν σταφύλια, κρασιά, φρούτα και λαχανικά, όπως και σήμερα. Κατά την Αγγλοκρατία υπήρξε διοικητικό κέντρο, διέθετε κτηματολόγιο, δικαστήριο, αστυνομικό σταθμό, ιατρικό κέντρο και Ταχυδρομείο.

Διέθετε πολλές μικρές βιοτεχνίες και εργαστήρια, όπως σιδεράδικα, τσαγκάρικα και ξυλουργεία. Στα σπίτια οι γυναίκες είχαν μεταξοσκώληκες, έβγαζαν μετάξι, ύφαιναν, κατασκεύαζαν μαντήλια, βράκες, ζώστρες. Κεντούσαν την πιπίλλα, τον κροσιέ, τα λευκαρίτικα και πολλά άλλα.

Εκκλησίες του χωριού

Αξίζει να επισκεφτείτε το πανέμορφο Κοιλάνι απλά και μόνο για να δείτε την εκκλησία του Μονογενή, αφού θεωρείται ως η μοναδική παγκυπρίως που είναι αφιερωμένη στο Μονογενή Υιόν του Θεού. Η εκκλησία βρίσκεται κοντά στην κεντρική πλατεία του χωριού και λειτουργεί κάθε δύο βδομάδες, όμως είναι ανοιχτή καθημερινά για τους επισκέπτες. Επιπλέον, περίπου 2 χιλιόμετρα έξω από το Κοιλάνι θα βρείτε, σε μια τοποθεσία τόσο εξωπραγματική όσο και όμορφη, ένα εξωκλήσι αφιερωμένο στην Αγία Μαύρα (Μαύρη) και τον Άγιο σύζυγό της Τιμόθεο.

Στην τοποθεσία αυτή θα δείτε τα τεράστια πλατάνια (ο πλάτανος της Αγίας Μαύρας είναι 1.200 ετών, έχει ύψος 35 μέτρα και περιφέρεια βάσης 8 μέτρα), πάνω στις όχθες της κοίτης του Κρυού που «σκεπάζουν» το μικρό εκκλησάκι και τα δύο παραδοσιακά εστιατόρια που υπάρχουν χρόνια τώρα στην περιοχή. Τα πλατάνια, το πανέμορφο εκκλησάκι, η μορφολογία του τόπου, αλλά περισσότερο η ιστορία της περιοχής, σε συνδυασμό με τον εκκωφαντικό θόρυβο που κάνουν τα νερά καθώς «τρέχουν» στην κοίτη του ποταμού, συμπληρώνουν μία εικόνα ειδυλλιακή, την οποία μόνο αν βρεθείς εκεί θα καταλάβεις. Το εκκλησάκι είναι κτισμένο στη δυτική όχθη του ποταμού, στο σημείο όπου τελέσθηκε Θαύμα και η Αγία Μαύρα και ο σύζυγός της Τιμόθεος σώθηκαν από τους διώκτες τους.

Μουσεία στο Κοιλάνι

Φεύγοντας από τον Ιερό Ναό του Μονογενή με τα ανεκτίμητης αξίας κειμήλια, μην παραλείψετε να κατηφορίσετε προς το Αμπελουργικό Μουσείο που βρίσκεται λίγα μέτρα παρακάτω, καθώς το κλειδί εισόδου μπορείτε να το ζητήσετε μέσω της κυρίας Τιμοθέας, που είναι η γραμματέας του Κοινοτικού Συμβούλιου. Στο συγκεκριμένο μουσείο, που στεγάζεται σε ένα πανέμορφο παλιό κτίσμα, εκτίθενται εργαλεία που έχουν σχέση με το φύτεμα και το μεγάλωμα του αμπελιού, καθώς και άλλα που χρησιμοποιούνται για την επεξεργασία του σταφυλιού και την παρασκευή διαφόρων προϊόντων, ενώ εκεί μπορείς να δεις και μια πιστή αναπαράσταση ενός παλιού κυπριακού σπιτιού. Η κύρια εκκλησία του Κοιλανιού, η οποία είναι αφιερωμένη Παναγία της Ελεούσας, βρίσκεται στο κέντρο του χωριού, ενώ εκεί βρίσκεται και το Εκκλησιαστικό Μουσείο με εικόνες του 13ου αιώνα, καθώς και εικόνες από τον 18ο αιώνα οι οποίες συνδέονται κυρίως με αγιορείτικο εργαστήριο.

Οινοποιεία στο Κοιλάνι

Η βόλτα στο Κοιλάνι πρέπει οπωσδήποτε να ολοκληρωθεί με επίσκεψη σε κάποιο ή κάποια από τα φημισμένα οινοποιεία του χωριού. Συγκεκριμένα, εδώ βρίσκεται το οινοποιείο Αγία Μαύρη, ο Βλασίδης, ο Βάρδαλης και ο Κώστας Ερημούδης. Σας συστήνουμε να κάνετε στάση σε ένα ή περισσότερα οινοποιεία και να δείτε πώς φτιάχνετε το κρασί σε συνδυασμό με βόλτα στα αμπέλια και τέλος να δοκιμάσετε τα διάφορα είδη κρασιών που φτιάχνουν τα οινοποιεία στο χωριό.

Εστιατόρια και καφενεία

Στο Κοιλάνι υπάρχουν πολλές επιλογές και για φαγητό και για καφέ. Για μεζέ με μεγάλη ποικιλία σχάρας πρέπει να πάτε στην «Αγία Μαύρη», απέναντι από το ομώνυμο εκκλησάκι. Εκεί δίπλα βρίσκονται και «Τα Τρία Πεύκα», εστιατόριο όμως που λειτουργεί μόνο κατά τους καλοκαιρινούς μήνες προσφέροντας σούβλα, μακαρόνια του φούρνου και άλλα παραδοσιακά φαγητά. Για φαγητά της ώρας και είδη σχάρας μπορείς επίσης να καθίσεις σε ένα από τα «Κορίνεον», «Ξένιος Κ. Ρωτή», αλλά και στο «Πολιτιστικό Κέντρο», τα οποία βρίσκονται μέσα στο χωριό, ενώ υπάρχει τέλος και η επιλογή του snack bar «Σκουλιάς» στο πάρκο.

Διαμονή στο Κοιλάνι

Για τους λάτρεις του αγροτουρισμού, στο Κοιλάνι υπάρχουν δύο επιλογές για διαμονή στο χωριό. Τα ενταγμένα στο σχέδιο του αγροτουρισμού και εξοπλισμένα με όλα Mavrikios Village Apartments διατίθενται προς ενοικίαση προς €60-€65 (για δύο άτομα ανά βράδυ). Υπάρχει φυσικά και η επιλογή του Kilani Gardens με τα εννέα studio apartments, όλα εξοπλισμένα με κουζινούλα (μάλιστα ένα από αυτά διαθέτει και τζάκι), οι τιμές του οποίου αρχίζουν από €25.

Γιορτή του γλυτζιστού

Κάθε χρόνο το καλοκαίρι έχει καθιερωθεί ως παράδοση στο Κοιλάνι η γιορτή του γλυτζιστού. Μια γιορτή γεμάτη γλυκά και παράδοση που διοργανώνουν το Κοινοτικό Συμβούλιο Κοιλανίου και η Ομάδα Πρωτοβουλίας Γυναικών Κοιλανίου. Κατά τη διάρκεια της εκδήλωσης όλοι έχουν την ευκαιρία να δοκιμάσουν τα παραδοσιακά γλυκά του χωριού, τα οποία φτιάχνονται με ιδιαίτερη φροντίδα και βάσει της παράδοσης από τις γυναίκες του χωριού, ενώ τα μουσεία και τα οινοποιεία του χωριού είναι ανοιχτά για το κοινό τη μέρα αυτήν. Εμείς ήμασταν τυχεροί και, όταν πήγαμε το χωριό, επισκεφτήκαμε το σπίτι της κ. Αθηνάς, η οποία μας έδειξε πώς φτιάχνετε το γλυτζιστό, ενώ παράλληλα είχαμε την ευκαιρία και να δοκιμάσουμε το νόστιμο γλυκό.