Υπεύθυνη για το 70% των εγκλημάτων

Εγκληματολόγος και Κλινική Ψυχολόγος καταθέτουν απόψεις σε σημαντικά ζητήματα με αφορμή την οικογενειακή τραγωδία στον Κόρνο

Το προφίλ ενός άνδρα με διαταραχή προσωπικότητας, τα κενά στη νομοθεσία για την οπλοκατοχή, καθώς και πιθανές επιπτώσεις στην ψυχική υγεία ενός παιδιού που βιώνει τη δολοφονία της μητέρας του αναλύουν, μεταξύ άλλων σε συνέντευξή τους στη «Σ», ο Κωνσταντίνος Χρ. Κωνσταντινίδης, Εγκληματολόγος- Επικεφαλής Ερευνών Κέντρο Εγκληματολογίας και Δικανικών Επιστημών Κύπρου και η Άντρεα Στυλιανού, Κλινική Ψυχολόγος.

Στις συνεντεύξεις δίνονται χρήσιμες απαντήσεις και κατατίθενται γενικές απόψεις, με αφορμή την οικογενειακή τραγωδία που σημειώθηκε στον Κόρνο, την Τετάρτη. Υπενθυμίζεται ότι πατέρας πυροβόλησε και σκότωσε με κυνηγετικό όπλο την πρώην σύζυγο, προτού θέσει τέρμα στη ζωή του, αφήνοντας ορφανά τα δυο μικρά παιδιά τους.

Διαταραχή προσωπικότητας

- Ποιο ενδεχομένως να είναι το προφίλ ενός άνδρα με προϊστορικό ψυχοπάθειας και παρενοχλήσεων σε βάρος της συζύγου του;
Κωνσταντίνος Χρ. Κωνσταντινίδης:

Η συχνότητα των διαταραχών προσωπικότητας στον γενικό πληθυσμό είναι περίπου 10%. Με βάση τις έρευνες της Αμερικανικής Ψυχιατρικής Εταιρείας, από το σύνολο των δέκα περίπου διαταραχών προσωπικότητας, η διαταραχή προσωπικότητας αντικοινωνικού ή αλλιώς ψυχοπαθητικού τύπου, η οποία χαρακτηρίζεται από βίαιες συμπεριφορές, παρουσιάζει συχνότητα εμφάνισης 3-5% στον γενικό πληθυσμό. Το ποσοστό αυτό, με βάση τον ερευνητή Moran et al, ανεβαίνει στο 30% στους προσερχόμενους σε δομές παροχής ψυχικής υγείας και στο 80-90% στους κρατούμενους για γενικού τύπου παραπτώματα.

Αν και η διαταραχή αυτή συναντάται στο 3-5% του γενικού πληθυσμού, είναι υπεύθυνη για το 70% των εγκλημάτων. Πρόσφατες έρευνες των Woolgar and Scott, σε άτομα με αντικοινωνική προσωπικότητα, ανέδειξαν κάποια χαρακτηριστικά παιδικής και ενήλικης περιβαλλοντικής και συναισθηματικής προδιάθεσης, η οποία στην πορεία της ενηλικίωσης αναπτύχθηκε.

Συγκεκριμένα, στα άτομα αυτά κατά την παιδική και εφηβική ηλικία επικρατούσαν βίαιες συμπεριφορές, σε αρκετές των περιπτώσεων υπήρξαν ιστορικά χρήσης ουσιών, ελλειμματική προσοχή και προβλήματα με το σχολείο, ενώ κατά την ενηλικίωση επικρατούσαν κατά κύριο λόγο προβλήματα κατάχρησης αλκοόλ και συναισθηματική δυσλειτουργία, όπως έλλειψη ενοχών, ενσυναίσθησης και ανάληψης ευθυνών, γεγονός που μπορεί να δικαιολογήσει την αυξημένη επιθετικότητα των ατόμων αυτών.

Σημαντικά σημεία αναφοράς στο ψυχογράφημα/προφίλ των ατόμων αυτών, με βάση την επιστήμη της Εγκληματολογίας, υποδεικνύουν κύρια χαρακτηριστικά την παρορμητικότητα, τη χαμηλή ανοχή στη ματαίωση, τη μη ανοχή στην κριτική, την απρόσεκτη οδήγηση, την αντικοινωνική συμπεριφορά και τις επιφανειακές σχέσεις. Επιπλέον, το άτομο με διαταραχή αντικοινωνικής προσωπικότητας συχνά αναζητά εκδίκηση όταν σχεδιάζει και εκτελεί βίαιη πράξη.

Νιώθει φόβο η μητέρα

- Πως επιδρά στην ψυχική υγεία μιας μητέρας η συνεχής ψυχολογική πίεση και παρενόχληση του πρώην συζύγου;

Άντρεα Στυλιανού:
Η αντίδραση στην ψυχολογική παρενόχληση ή/και κακοποίηση διαφέρει από άτομο σε άτομο. Σύμφωνα με έρευνες, τα κύρια συναισθήματα που κατακλύζουν τη μητέρα είναι φόβος για τη σωματική ασφάλεια της ίδιας και των παιδιών της, και άγχος για το αβέβαιο μέλλον.

Σίγουρα, η κακοποιητική σχέση, είτε αυτή έχει τη μορφή της λεκτικής είτε της σωματικής κακοποίησης, προϋπήρχε του διαζυγίου. Η συνεχόμενη πίεση και παρενόχληση μετά τον χωρισμό ενδέχεται να προκαλέσουν συναισθήματα θυμού, αίσθημα αβοήθητου και αγωνία ότι δεν θα ξεφύγει ποτέ. Σε πιο ακραίες μορφές έχει καταγραφεί συμπτωματολογία μετατραυματικού στρες ή/και κατάθλιψης. Δυστυχώς, η χρόνια κακοποίηση μειώνει την αυτοπεποίθηση της γυναίκας, επηρεάζοντας με αυτόν τον τρόπο την ικανότητά της να αντισταθεί στην οποιαδήποτε πίεση. Η γυναίκα χάνει το αίσθημα της ασφάλειας και της εμπιστοσύνης στους ανθρώπους γύρω της.

Ταυτόχρονα, όμως, πιθανόν να παρατηρείται και η αύξηση της αγωνιστικότητας και το σθένος της μητέρας για να συνεχίσει τη ζωή της, και να προστατεύσει τα παιδιά της.

Τραυματική εμπειρία για το παιδί

-Ποιες οι πιθανές επιπτώσεις στην ψυχική υγεία ενός παιδιού, που γίνεται μάρτυρας της δολοφονίας της μητέρας του από τον πατέρα;

Άντρεα Στυλιανού:
Σαφέστατα, το να γίνεται μάρτυρας ένα παιδί του φόνου του γονιού του από τον άλλο του γονιό είναι ένα δραματικό και τραυματικό γεγονός, που στιγματίζει τη ζωή του και αλλάζει τη μετέπειτα πορεία του. Συχνά, τα παιδιά βιώνουν το πένθος της απώλειας της μητέρας τους και ταυτόχρονα αισθάνονται έντονα αισθήματα ενοχής, επειδή θεωρούν τους εαυτούς τους υπεύθυνους που δεν κατάφεραν να βοηθήσουν τον γονέα τους και να αποτρέψουν το τραγικό γεγονός.

Επιπρόσθετα, ενδέχεται να αισθάνονται έντονο άγχος, να έχουν συχνούς εφιάλτες και να μειωθεί η ικανότητά τους για συγκέντρωση. Ταυτόχρονα, μειώνεται η εμπιστοσύνη στους άλλους, αισθάνονται ανασφάλεια και παρουσιάζουν συμπτώματα κατάθλιψης. Σε αρκετές περιπτώσεις παρατηρήθηκε ότι τα ίδια τα παιδιά ως ενήλικες δημιουργούν κακοποιητικές σχέσεις, τόσο ως θύτες όσο και ως θύματα. Η κατάχρηση αλκοόλ και η χρήση ναρκωτικών ουσιών είναι επίσης πιθανή.

Θα ήθελα, όμως, να διευκρινίσω και να υπενθυμίσω ότι το ψυχικό σθένος του ανθρώπου είναι ασύλληπτο και κάθε άνθρωπός μπορεί με την κατάλληλη κοινωνική και συναισθηματική στήριξη να αντεπεξέλθει. Είναι καίριας σημασίας να αποφύγουμε τον στιγματισμό και την περιθωριοποίηση λόγω του βιώματος του τραυματικού γεγονότος.

Όπλα στο σπίτι

- Η ύπαρξη οπλισμού στο σπίτι αυξάνει τον κίνδυνο πρόκλησης σωματικής βλάβης;

Κωνσταντίνος Χρ. Κωνσταντινίδης:
Με βάση τις εγκληματολογικές έρευνες και έρευνες Ψυχολογίας και ανάλυσης των πιθανοτήτων εκτέλεσης πράξεων βίαιης συμπεριφοράς και τους ευνοϊκούς περιβαλλοντικούς παράγοντες, αμέσως μόλις ένα άτομο και δη ένα ιδιαίτερα νευρικό άτομο, με ιστορικό βίαιης και αξιόποινης συμπεριφοράς, εκνευριστεί και βγει εκτός ελέγχου, το πρώτο πράγμα που κάνουμε είναι να απομακρύνουμε από κοντά του οποιοδήποτε αντικείμενο θα μπορούσε να αποτελέσει το μέσο εκείνο, μέσω του οποίο θα προκληθεί σωματική βλάβη και κάποιος τραυματισμός.

Ένα μεταλλικό αντικείμενο, ένα μαχαίρι, ξύλο, βαριά αντικείμενα, αιχμηρά αντικείμενα. Πόσω μάλλον όταν πρόκειται για ένα όπλο. Οι πιθανότητες ένα τέτοιο άτομο, σε ένα από τα ξεσπάσματα θυμού και οργής του, να χάσει τον έλεγχο και να χρησιμοποιήσει λεκτική βία σε ένα άλλο άτομο είναι 100%. Οι πιθανότητες ένα τέτοιο άτομο, σε ένα από τα ξεσπάσματα θυμού και οργής του, να χάσει τον έλεγχο και να χτυπήσει ένα άλλο άτομο με τα χέρια, τραυματίζοντάς το και προκαλώντας του σωματική βλάβη είναι 95% και να το σκοτώσει 5%.

Εάν έχει μπροστά του, γύρω του, αντικείμενο με το οποίο μπορεί να το κάνει αντί των χεριών του (μαχαίρι, λεπίδα, αμβλύ αντικείμενο, πέτρα, ξύλο) οι πιθανότητες πρόκλησης τραυματισμού και σωματικής βλάβης είναι 80% και του θανάτου 20%. Εάν έχει στη διάθεσή του ένα όπλο, οι πιθανότητες τραυματισμού είναι 5% και πρόκλησης θανάτου 95%.

Αδυναμίες στη νομοθεσία

- Ποιες οι αδυναμίες και τα κενά στη νομοθεσία σε σχέση με την οπλοκατοχή;

Κωνσταντίνος Χρ. Κωνσταντινίδης:
Όπως ήδη έχει αναφερθεί αρκετές φορές κατά το τελευταίο διάστημα, τόσο από τις ίδιες τις αρμόδιες Αρχές, όσο και από επιστήμονες διαφόρων ειδικοτήτων και δικηγόρους, ο περί κατοχής οπλοφορίας και οπλοκατοχής νόμος του Ποινικού Κώδικα παρουσιάζει σημαντικές αδυναμίες και χρήζει άμεσης μελέτης για τροποποιήσεις του. Δυστυχώς, οι αδυναμίες αφορούν σχεδόν όλο το φάσμα και είδη των όπλων και των όρων κατοχής και χρήσης τους, είτε αυτό αφορά στο θέμα των στρατιωτικών όπλων, είτε αυτό αφορά στο θέμα των κυνηγετικών ή όπλων «άμυνας» και «προστασίας».

Σημαντικός παράγοντας είναι, ακόμα και όταν έχει δοθεί μία άδεια για κατοχή όπλου, σε πολύ τακτά χρονικά διαστήματα να επανεξετάζονται τα δεδομένα του ιδιοκτήτη, αλλά και να ενημερώνονται οι Αρχές, ακόμα και για τα άτομα τα οποία πιθανόν να έχουν άμεση πρόσβαση στο φονικό αυτό αντικείμενο. Επιπλέον, είναι σημαντικός ο ουσιαστικός έλεγχος για το ποια είναι ακριβώς η διαδικασία η οποία ακολουθείται, όταν για τον οποιονδήποτε λόγο η σχετική Αρχή με απόφασή της δεν προχωρήσει σε ανανέωση της άδειας οπλοκατοχής σε κάποιο άτομο, τι γίνεται με το ίδιο το αντικείμενο.