Η ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ, Η ΚΥΒΕΡΝΗΣΗ ΤΟΥ ΗΒ, Η ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΤΩΝ SBAS ΚΑΙ Η ΚΥΒΕΡΝΗΣΗ ΤΗΣ ΚΔ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΕΙΝΑΙ ΔΙΑΦΑΝΕΙΣ, ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΔΙΑΒΟΥΛΕΥΟΝΤΑΙ ΚΑΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΕΙΝΑΙ, ΚΑΤΑ ΤΑ ΑΛΛΑ, ΔΙΚΑΙΕΣ. ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΑΠΟΚΑΛΥΨΟΥΝ ΤΙ ΓΝΩΡΙΖΟΥΝ ΓΙΑ ΤΗ ΦΥΣΗ, ΤΟ ΕΥΡΟΣ, ΤΟ ΚΟΣΤΟΣ ΚΑΙ ΤΙΣ ΑΛΛΕΣ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΚΑΘΕ ΕΙΔΟΣ BREXIT, ΣΥΜΠΕΡΙΛΑΜΒΑΝΟΜΕΝΟΥ ΕΝΟΣ «ΑΤΑΚΤΟΥ BREXIT»
«Κάθε πολίτης έχει το δικαίωμα να συμμετέχει στον δημοκρατικό βίο της Ένωσης. Οι αποφάσεις λαμβάνονται όσο το δυνατόν πιο ανοιχτά και εγγύτερα στους πολίτες». Αυτές οι λέξεις πρέπει να εφαρμοστούν στην πράξη
Εάν οι πολιτικές συνθήκες δεν επιτύχουν αλλαγή του νόμου στις επόμενες εβδομάδες, κάτι απίστευτο θα συμβεί στη μία το πρωί, ώρα Κύπρου, στις 30 Μαρτίου 2019. Το Ηνωμένο Βασίλειο (ΗΒ) θα αποχωρήσει από την Ευρωπαϊκή Ένωση (‘ΕΕ’), χωρίς οποιαδήποτε συμφωνία μεταξύ του ΗΒ και της ΕΕ. Η πιθανότητα αυτή αυξήθηκε, λόγω των δραματικών γεγονότων που συνέβησαν στο Westminster στις 15 Ιανουαρίου 2019. Η Βουλή των Κοινοτήτων απέρριψε κατηγορηματικά την «τελική συμφωνία» που συνήψε το ΗΒ με την ΕΕ στις 25 Νοεμβρίου 2018.
Επομένως, η Βουλή των Κοινοτήτων απέρριψε ένα από τα κείμενα που αποτελούν αναπόσπαστο μέρος της «τελικής συμφωνίας» - το «Πρωτόκολλο για τις Περιοχές των Κυρίαρχων Βάσεων του Ηνωμένου Βασιλείου της Μεγάλης Βρετανίας και της Βόρειας Ιρλανδίας στην Κύπρο». Αυτό το Πρωτόκολλο φαίνεται ότι «μαγειρεύτηκε» πίσω από κλειστές πόρτες και χωρίς καμία διαδικασία διαβούλευσης προς όφελος των πολιτών, προτού υποβληθεί στο κοινό υπό προκαταρκτική μορφή στις 14 Νοεμβρίου 2018 και, στη συνέχεια, σε οριστική μορφή έντεκα ημέρες αργότερα.
Στις 21 Ιανουαρίου 2019, έξι ημέρες μετά την ψηφοφορία στο Westminster, υπέβαλα μιαν ανοικτή επιστολή προς τον Πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, τον Πρόεδρο της Κυπριακής Δημοκρατίας («ΚΔ»), την Πρωθυπουργό του ΗΒ και τον Βρετανό Διοικητή των Περιοχών των Κυρίαρχων Βάσεων, δηλαδή τον κυβερνήτη των δύο καταλοίπων της Αποικίας του Βρετανικού Στέμματος στην Κύπρο (Αναφέρομαι σε «κατάλοιπα» υπό το πρίσμα των παραγράφων 62 και 69 της ιστορικής απόφασης του Supreme Court του ΗΒ στην υπόθεση R (Bashir & others) v Home Secretary [2018] UKSC 45. Βλ. www.supremecourt.uk/cases/uksc-2017-0106.html
Η ανοικτή επιστολή μου είχε τον τίτλο «Η επίδραση οποιουδήποτε "Άτακτου Brexit" στην Κυπριακή Δημοκρατία και στις Περιοχές των Κυρίαρχων Βάσεων στη Νήσο Κύπρο». Δημοσιεύθηκε από το Agora Dialogue (στο
Συστηματική μυστικότητα
Στην επιστολή μου έθεσα έξι επιχειρήματα, μαζί με αρκετά αποδεικτικά στοιχεία.
Πρώτον, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η κυβέρνηση του ΗΒ, η διοίκηση των δύο προαναφερθέντων αποικιακών καταλοίπων («τα SBAs») και η κυβέρνηση της ΚΔ δεν έχουν παρουσιάσει επαρκή διαφάνεια στο θέμα τού πώς ένα «άτακτο Brexit» θα επηρεάσει την ΚΔ και τα SBAs. Mάλιστα, σχετικά με το Brexit γενικά στην ΚΔ, αν όχι στα SBAs, φαίνεται ότι υπάρχει συστηματική μυστικότητα, έλλειψη προετοιμασίας και ανάληψη κινδύνων. Λόγω των δεσμών που συνδέουν την ΚΔ με το ΗΒ και τα SBAs μέσω της ΕΕ, η προσέγγιση αυτή είναι παράλογη, καθώς και επικίνδυνη.
Δεύτερον, οποιοδήποτε «άτακτο Brexit» μπορεί να έχει τρομακτικές και πολυδιάστατες συνέπειες για τους πολίτες και τους νόμιμους κατοίκους της ΚΔ και άλλων χωρών της ΕΕ που ζουν, εργάζονται, σπουδάζουν, εμπορεύονται, ταξιδεύουν ή λειτουργούν με άλλον τρόπο στα SBAs. Για παράδειγμα, τα πρωτόκολλα σχετικά με τα SBAs που τέθηκαν σε ισχύ κατά την προσχώρηση της ΚΔ στην ΕΕ την 1η Μαΐου 2004 θα λήξουν, τα SBAs θα βγουν από το τελωνειακό έδαφος της ΕΕ, οι γεωργοί στα SBAs μπορεί να χάσουν ορισμένα δικαιώματα στο πλαίσιο της κοινής γεωργικής πολιτικής της ΕΕ και η ΚΔ μπορεί να υποχρεωθεί να εισαγάγει διάφορα τελωνειακά και άλλα μέτρα στα όρια της ΚΔ με τα SBAs. Αυτοί και άλλοι κίνδυνοι είχαν ταφεί στις σελίδες 55 έως 60 μιας βρετανικής κοινοβουλευτικής έκθεσης που δημοσιεύθηκε στις 24 Ιουλίου 2018. (Βλ.
Τρίτον, οποιοδήποτε «άτακτο Brexit» θα έχει για την ΚΔ περισσότερους κινδύνους από όλα τα υπόλοιπα μέλη της ΕΕ, με εξαίρεση την Ιρλανδία. Οι λόγοι είναι αυτονόητοι. To ΗΒ είναι ο κύριος εμπορικός εταίρος της ΚΔ. Επίσης, λόγω της «μαλακής» διχοτόμησης της Κύπρου του 1960, το ΗΒ διατηρεί τα δύο προαναφερθέντα αποικιακά κατάλοιπα.
Τέταρτον, η Κυβέρνηση της ΚΔ δεν φαίνεται να έχει κάνει επαρκή, διαφανή και δημοσιευμένα βήματα για την προετοιμασία του δημόσιου τομέα -και του ιδιωτικού- της ΚΔ για οποιοδήποτε «άτακτο Brexit». Στις 19 Δεκεμβρίου 2018, η κυβέρνηση της Ιρλανδίας δημοσίευσε ένα σχέδιο έκτακτης ανάγκης με 139 σελίδες. Έτσι, η κυβέρνηση της Ιρλανδίας αποκάλυψε τους τρόπους με τους οποίους ένα «άτακτο Brexit» μπορεί να επηρεάσει τον λαό ενός ευρωπαϊκού νησιού, το οποίο έχει διχοτομηθεί από τους Βρετανούς. Σε αντίθεση, μέχρι τώρα, η κυβέρνηση της ΚΔ φαίνεται ότι δεν έχει κάνει το ίδιο στο μόνο άλλο διχοτομημένο νησί στην Ευρώπη (Για το σχέδιο έκτακτης ανάγκης της Ιρλανδίας, βλ. www.dfa.ie/media/dfa/eu/brexit/brexitcontingency/No-Deal-Brexit-Contingency-Action-Plan-December-18.pdf
Πέμπτον, οποιοδήποτε «Άτακτο Brexit» μπορεί να έχει σοβαρές συνέπειες για τις Βρετανικές Δυνάμεις Κύπρου (British Forces Cyprus). Επίσης, αν το ΗΒ βγει απότομα από τις δομές συνεργασίας της ΕΕ σε τομείς όπως η αστυνόμευση, η αντιτρομοκρατία, η ποινική δικαιοσύνη και η έκδοση, θα μπορούσε να υπονομευθεί η ασφάλεια της ΚΔ και η ασφάλεια των SBAs.
Έκτον, οποιοδήποτε «άτακτο Brexit» μπορεί να έχει καταστροφικές, ενοχλητικές ή άλλες αρνητικές συνέπειες για τους πολίτες του ΗΒ στην ΚΔ, αν όχι και για τους πολίτες της ΚΔ στο ΗΒ. Απ’ ό,τι φαίνεται μέχρι τώρα, η κυβέρνηση της ΚΔ δεν έχει δώσει στους 70.000 περίπου Βρετανούς πολίτες στην ΚΔ -από τους οποίους είμαι ένας- εγγύηση ότι στην περίπτωση ενός «άτακτου Brexit» τα δικαιώματα διαμονής δεν θα αφαιρεθούν.
Κίνδυνοι ασφάλειας
Ως συνέπεια αυτών των παραγόντων, οποιοδήποτε «άτακτο Brexit» θα μπορούσε να υπονομεύσει την οικονομική ασφάλεια ή την εθνική ασφάλεια της ΚΔ. Οποιοδήποτε τέτοιο αποτέλεσμα μπορεί να παραβιάσει την πρώτη παράγραφο του άρθρου ΙΙ της Συνθήκης Εγγυήσεων του 1960, υπό την οποία το ΗΒ υποσχέθηκε να «εγγυηθεί την ανεξαρτησία, την εδαφική ακεραιότητα και την ασφάλεια της Κυπριακής Δημοκρατίας».
Ταυτόχρονα, οποιοδήποτε «άτακτο Brexit» θα μπορούσε να έχει ως άμεσο ή έμμεσο αποτέλεσμα τη μεταμόρφωση των μέχρι τώρα «μαλακών» ορίων των SBAs σε «σύνορα», τα οποία θα μπορούσαν να γίνουν «σκληρά». Οποιοδήποτε τέτοιο αποτέλεσμα μπορεί να παραβιάσει τη δεύτερη παράγραφο του άρθρου ΙΙ της Συνθήκης Εγγυήσεων του 1960, υπό την οποία το ΗΒ ανέλαβε «να απαγορεύσει… οποιαδήποτε δραστηριότητα αποσκοπούσε στην άμεση ή έμμεση διχοτόμηση του Νησιού».
Σε περίπτωση που ένα «άτακτο Brexit» παράγει μία ή περισσότερες παραβιάσεις της Συνθήκης Εγγυήσεως, μήπως η Τουρκία θα έχει το πρόσχημα για να επικαλεσθεί το Άρθρο IV της Συνθήκης και να αναλάβει στρατιωτική δράση για να ασκήσει το «δικαίωμα ανάληψης δράσης»; Ενόψει της προσέγγισης της Τουρκίας όσον αφορά τη Συνθήκη Εγγυήσεων, πρέπει να τεθεί το ερώτημα αυτό.
Γι’ αυτούς και για άλλους λόγους, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η κυβέρνηση του ΗΒ, η διοίκηση των SBAs και η κυβέρνηση της ΚΔ πρέπει να είναι διαφανείς, πρέπει να διαβουλεύονται και πρέπει να είναι κατά τα άλλα δίκαιες. Πρέπει να αποκαλύψουν τι γνωρίζουν για τη φύση, το εύρος, το κόστος και τις άλλες συνέπειες κάθε είδος Brexit, συμπεριλαμβανομένου ενός «άτακτου Brexit».
Στις 17 Ιανουαρίου 2019, ο Υπουργός Εξωτερικών της ΚΔ ανέφερε ότι, εν όψει ενός «άτακτου Brexit», η ΕΕ -και όχι η ΚΔ- ενδέχεται να χρειαστεί να συνάψει «προσωρινή συμφωνία» με το ΗΒ σχετικά με τα SBAs. Οποιαδήποτε «συμφωνία» αυτού του χαρακτήρα θα πρέπει να επιτευχθεί με διαφάνεια μέσω των κοινοβουλίων του ΗΒ, της ΚΔ και της EE. Δεν πρέπει να είναι προϊόν μυστικών και αντιδημοκρατικών διπλωματικών συνομιλιών ή αποικιακών διαδικασιών, όπως αυτές που προέκυψαν, π.χ., σε σχέση με τις Συμφωνίες της Ζυρίχης-Λονδίνου του Φεβρουαρίου του 1959 και του Πρωτοκόλλου για τα SBAs τον Νοέμβριο του 2018.
Κλείνω αυτήν τη σύνοψη της ανοικτής επιστολής μου παραπέμποντας στo άρθρο 10 της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση. Σύμφωνα με αυτό: «Κάθε πολίτης έχει το δικαίωμα να συμμετέχει στον δημοκρατικό βίο της Ένωσης. Οι αποφάσεις λαμβάνονται όσο το δυνατόν πιο ανοιχτά και εγγύτερα στους πολίτες». Αυτές οι λέξεις πρέπει να εφαρμοστούν στην πράξη.
ΚΛΕΑΡΧΟΣ Α. ΚΥΡΙΑΚΙΔΗΣ
Επίκουρος Καθηγητής στη Νομική Σχολή Πανεπιστημίου UCLan Κύπρου.
