Ο καρκίνος του δέρματος  δεν αποτελεί σε καμία περίπτωση απλώς ένα αισθητικό πρόβλημα,  είναι ιδιαίτερα επικίνδυνος για την ζωή του ατόμου και αποτελεί σήμερα το 3%  του συνόλου όλων των κακοηθειών. Το μελάνωμα είναι πιο επιθετική μορφή καρκίνου γενικώς και ευθύνεται για το 78% των θανάτων  από όλους τους δερματικούς καρκίνους παγκοσμίως.  Στην Κύπρο οι αριθμοί εμφάνισης μελανώματος και άλλων καρκινικών βλαβών του δέρματος άρχισαν να έχουν αυξητική τάση τα τελευταία χρόνια.

Στο πλαίσιο της ενημέρωσης και αφύπνισης  του κοινού, οργανώνεται  το Μάιο, η Εβδομάδα Μελανώματος, που πραγματοποιείται κάθε χρόνο σε 30 χώρες της Ευρώπης, συμπεριλαμβανομένης και της Κύπρου, με την πρωτοβουλία της Δερματολογικής Εταιρείας Kύπρου.
Το μελάνωμα είναι  μια μορφή καρκίνου του δέρματος που δημιουργείται από την κακοήθη εξαλλαγή των μελανινοκυττάρων της επιδερμίδας. Τα μελανινοκύτταρα  είναι τα κύτταρα που παράγουν την χρωστική του δέρματος την μελανίνη, μια πρωτεΐνη που έχει το ρόλο να προστατεύει το δέρμα από τη βλαπτική επίδραση της υπεριώδους ακτινοβολίας, που είναι ο κατ΄ εξοχήν καρκινογενετικός παράγοντας για το δέρμα.   
Η αλόγιστη και απότομη έκθεση στην υπεριώδη ακτινοβολία είναι o κυριότερος αιτιολογικός παράγοντας κινδύνου για την εμφάνιση μελανώματος σε ποσοστό 70 -80%.   Προδιαθεσικοί παράγοντες επίσης μπορεί να αποτελέσουν η κληρονομικότητα , ο τύπος δέρματος , ο χρόνιος ερεθισμός σπίλων (ελιών) και η ανοσοκαταστολή. Επιπλέον, το κακόηθες μελάνωμα μπορεί να προέρχεται από εξαλλαγή μιας κακοήθους φακής, συγγενών σπίλων ή  μελανοκυτταρικών σπίλων.
Η λήψη αντισυλληπτικών δισκίων, τα περισσότερα από τα οποία περιέχουν προγεστερινοειδείς παράγοντες, έχει επίσης συσχετιστεί με αυξημένη συχνότητα εμφάνισης μελανωμάτων επιφανειακής ανάπτυξης.
Τελευταίες έρευνες υποστηρίζουν ότι η νόσος σχετίζεται με τη δράση ορμονών, και μεμονωμένοι ασθενείς παρουσίασαν εντυπωσιακό ιστορικό υποτροπών και ταχεία εξέλιξη της νόσου που σχετιζόταν με την εγκυμοσύνη.

Επιδημιολογία – Παράγοντες κινδύνου
Υψηλότερη επίπτωση της νόσου παρατηρείται στους λευκούς που ζουν σε τροπικά ή υποτροπικά κλίματα.  Προφανώς η έκθεση στις υπεριώδεις ακτίνες και ιδίως σε όσες προκαλούν εγκαύματα, ενοχοποιείται ισχυρά ως πιθανή αιτία.  Η νόσος έχει πολύ μικρότερη επίπτωση  στους πολύ μελαχρινούς και στους Ασιάτες.  Το μελάνωμα είναι συχνότερο στις ηλικίες ανάμεσα στα 20 και στα 60 έτη, εμφανίζεται με την ίδια συχνότητα και στα δύο φύλα  και σπάνια εμφανίζεται πριν από την εφηβεία.  Εντούτοις ο αριθμός των νέων με πρωτοπαθή μελανώματα αυξήθηκε τα τελευταία χρόνια.
Οι συχνότερες εντοπίσεις του μελανωματος  αφορούν το τριχωτό της κεφαλής, την πλάτη , το λαιμό, τον κορμό, τα χέρια, τα πόδια (κνήμη) και σπάνια τα νύχια.  Πρωτοπαθή μελανώματα μπορεί να παρουσιαστούν ακόμα και σε «μελαχρινά» άτομα (σκουρόχρωμης επιδερμίδας), στα πέλματα και στις παλάμες και στους βλεννογόνους του σώματος (π.χ στόμα).  Σημαντικό επίσης  είναι ότι το 30% περίπου των μελανωμάτων αναπτύσσεται σε προϋπάρχοντες σπίλους ενώ το υπόλοιπο 70% εξαρχής στο δέρμα.   
Τα άτομα που έχουν περισσότερες πιθανότητες να εμφανίσουν μελάνωμα και συνεπώς πρέπει να προσέχουν περισσότερο είναι :
    Τα άτομα με κόκκινα ή ξανθά μαλλιά και ανοιχτόχρωμη επιδερμίδα  (τύπου Ι,ΙΙ), που καίγονται εύκολα και δεν μαυρίζουν, αντιμετωπίζουν υψηλότερο κίνδυνο και ακολουθούν τα ξανθά άτομα με ανοικτόχρωμα μάτια και με ύπαρξη εφηλίδων (φακίδων).
    Οι λευκοί με πολλούς κοινούς μελαγχρωματικούς σπίλους περισσότερους από 50  διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο.
    'Aτομα με ατομικό και οικογενειακό ιστορικό ηλιακών εγκαυμάτων λόγω έκθεσης στην ηλιακή ακτινοβολία,  ιδιαίτερα κατά την παιδική ηλικία.  
    Άνθρωποι με αποδυναμωμένο ανοσοποιητικό σύστημα.
    Άτομα με οικογενειακό ιστορικό μελανώματος.
    Άτομα με δυσπλαστικούς και συγγενείς σπίλους (γιγάνταιες, ακανόνιστες ελιές) που εκτίθενται συνεχώς στην υπεριώδη ακτινοβολία.

Διάγνωση    
Συχνά, η πρώτη ένδειξη για το μελάνωμα είναι η αλλαγή στο μέγεθος, σχήμα ή χρώμα            ενός σπίλου (ελιάς).  Η διάγνωση γίνεται κλινικά από το  Δερματολόγο με τη βοήθεια  σύγχρονων, απεικονιστικών συσκευών ( ψηφιακών δερματοσκοπίων) με τις οποίες  φωτογραφίζεται, καταγράφεται και αναλύεται με ακρίβεια η θέση, το χρώμα, το μέγεθος και η μορφολογία των βλαβών του δέρματος.  Για την ακριβή διάγνωση όμως μιας ύποπτης «ελιάς»,   είναι απαραίτητη  η χειρουργική αφαίρεση και η βιοψία του σπίλου. Το σύστημα "ABCDE" αποτελεί  επίσης ένα μνημονικό κανόνα για τον εντοπισμό ύποπτων ελιών στο δέρμα.

Θεραπεία

Η έγκαιρη διάγνωση και θεραπεία είναι κανόνας στην ιατρική κι αυτό ισχύει ιδιαίτερα για το μελάνωμα.  Η θεραπεία εξαρτάται από το στάδιο του καρκίνου.  Όταν πρωτοεμφανιστεί και διαγνωσθεί έγκαιρα το μελάνωμα, ως κακοήθης σπίλος (ελιά), υπάρχουν αρκετές πιθανότητες να αντιμετωπιστεί με περιορισμένη χειρουργική επέμβαση και να είναι πλήρως ιάσιμο. Είναι λοιπόν τεράστιας σημασίας η αναγνώριση των πρώιμων σημείων του μελανώματος τα οποία πρέπει να αποσπούν αμέσα την προσοχή και την αντιμετώπιση τους, κυρίως από τον δερματολόγο.


 Πρόληψη

Η αποφυγή της αλόγιστης και απότομης έκθεσης στον ήλιο , η σωστή  και συχνή χρήση αντιηλιακού με ψηλό δείκτη προστασίας, καθώς και η προστασία ιδιαίτερα των παιδίων με καπέλα , ενδύματα και αντιηλιακά, είναι απαραίτητα  μέτρα για την υπεράσπιση του δέρματος από ένα «φίλο» που δεν διστάζει να δείξει τα δόντια.

 Η Δερματολογική & Αφροδισιολογική Εταιρεία Κύπρου με την υποστήριξη των Δερματολογικών Εργαστηρίων της La Roche-Posay δημιούργησε στην ιστοσελίδα της  www.cyderm.org , την καινοτόμο αυτοεξέταση  myskincheck,  δίνοντας  έτσι την δυνατότητα στο κοινό να αξιολογήσει το δικό του επίπεδο κινδύνου.  Οποιαδήποτε αλλαγή  σε «ύποπτη ελιά» πρέπει να οδηγεί στο δερματολόγο για περαιτέρω εξέταση.

Με αφορμή  την ευρωπαική ημέρα μελανώματος στις 20 Μαίου και τη διαφωτιστική εβδομάδα για το κοινό που θα πραγματοποιηθεί  στην Κύπρο  και σε άλλες χώρες της Ευρώπης, ας αξιοποιήσουμε  την ευκαιρία για να δώσουμε την απαιτούμενη σημασία στην  «παλιά ελίά» που ‘εχουμε εδώ και καιρό. Ας μην ξεχνάμε ότι η πρόληψη είναι το παν!

Δρ.Κωνσταντίνος  Συμεωνίδης
 Δερματολόγος –Αφροδισιολόγος
Μέλος της Δερματολογικής  Εταιρείας  Κύπρου