Γονείς αναζητούν, 37 χρόνια μετά, τα λείψανα των παιδιών τους
Οι ταφόπλακες των πεσόντων του 1974 δεν λένε την αλήθεια, για τους 22 καταδρομείς.

O χρόνος δεν κλείνει τις πληγές της κυπριακής τραγωδίας, όταν παραμένουν ακόμη εκκρεμότητες που αναβλύζουν πόνο και δάκρυ. Η οικογένεια του καταδρομέα Ιωσήφ Συμκάση, της 31ης Μοίρας Καταδρομών, κατάφερε μετά από πολύχρονες προσπάθειες να της επιτραπεί η εκταφή των λειψάνων του παιδιού της. Μεγάλη η απογοήτευσή της: τα οστά που βρίσκονταν κάτω από την ταφόπλακα δεν ήταν τα δικά του.

Η ταφή των 22 καταδρομέων, που έπεσαν στο πραξικόπημα, έγινε βιαστικά από τον Παπα-Τσέστο, βάσει σημειώματος του στρατού, σε ομαδικό τάφο.
Με την Κύπρο να ξεκαπνίζει από τον αδελφοκτόνο σπαραγμό και τις βολές των πυροβόλων, οι σοροί των δεκαοκτάχρονων στρατιωτών έμειναν άταφες για 32 ώρες και όταν ολοκληρώθηκε η διάνοιξη του αυλακιού-τάφου ήδη άρχισαν να μυρίζουν.

Αίμα, πυροβολημένη σάρκα και μεγάλη οργή έσμιγαν εκείνες τις ώρες, που κανείς δεν γνώριζε σε ποιο μεγαλύτερο κακό θα οδηγούσαν. Ο στρατός όρισε τότε, σύμφωνα με τις μαρτυρίες των καταδρομέων που επέζησαν, να ταφούν εν σειρά βάσει του καταλόγου πεσόντων που κρατούσε Ελλαδίτης αξιωματικός. Ένα-ένα φώναζε τα ονόματα και αναζητούνταν στα νεκρά κουφάρια στοιχεία για το ποιος είναι ποιος.

Ο Μιχάλης Θεοδώρου, κι αυτός καταδρομέας, ήταν εκεί και είχε εντολή να παίρνει από τις σορούς όλα τα προσωπικά αντικείμενα των πεσόντων. Τα έδωσε αργότερα στον επικεφαλής αξιωματικό, που τα μετέφερε στο τότε χουντοκρατούμενο ΓΕΕΦ. Τι απέγιναν τα προσωπικά αντικείμενα και οι όποιες ταυτότητες υπήρχαν, κανείς δεν γνωρίζει σήμερα. Χάθηκαν κι αυτά, όπως χάθηκαν αργότερα κι άλλα σημαντικά στοιχεία που αφορούν τις πολεμικές επιχειρήσεις με τους Τούρκους. Οι φωτογραφικές μηχανές του Κουνούξεβερ και άλλα στοιχεία χάθηκαν για πάντα, άγνωστο ποιος τα πήρε και πού βρίσκονται.

Ο μόλις 18 χρονών τότε Ιωσήφ Συμκάσης, μαρωνιτικής καταγωγής, έπεσε στις μάχες με το Εφεδρικό Αστυνομικό Σώμα στη διάρκεια του πραξικοπήματος. Τάφηκε βιαστικά στο κοιμητήριο Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης.

Οι επιζήσαντες καταδρομείς θυμούνται ότι ανοίχτηκε με "ντίκερ" ένα μεγάλο αυλάκι-λάκκος και μια-μια οι σοροί τοποθετούντο σε αυτόν, σύμφωνα με το σχεδιάγραμμα που είχε στο χέρι χαμηλόβαθμος αξιωματικός των καταδρομών.

Κατά πόσον ο αξιωματικός αυτός επέζησε του πολέμου, ή μαζί του χάθηκε η προσωπική του μαρτυρία, είναι άγνωστο.
Σε άλλο σημείο του νεκροταφείου, βρίσκονται άλλοι δύο τάφοι αντιστασιακών, που έπεσαν στο πραξικόπημα.

Η εικόνα όπως παρουσιάζεται σήμερα στο μόνο αξιόπιστο σχεδιάγραμμα αναφέρει ότι από την είσοδο πάνω δεξιά βρίσκονται οι τάφοι των αστυνομικών που έπεσαν στο πραξικόπημα. Εκεί κοντά τους βρίσκεται και ο τάφος του Θεόφιλου Γεωργιάδη.

Κάτω αριστερά είναι θαμμένοι οι 22 καταδρομείς που έπεσαν στο Προεδρικό, στην περιοχή του Εφεδρικού στο ΡΙΚ, στα τείχη της Λευκωσίας, και στην περιοχή Κολοκάση.
Την επάρατη ημέρα του πραξικοπήματος ακολούθησε η εισβολή των Τούρκων και χιλιάδες άλλοι νεκροί προστέθηκαν στον τραγικό κατάλογο των θυμάτων.
Το κοιμητήριο Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης, στη Λευκωσία, δέκτηκε τους πρώτους νεκρούς της εισβολής, που και πάλι τάφηκαν σε ομαδικούς τάφους.

Ο Παπα-Τσέστος, που τέλεσε τις κηδείες, ήταν παρών σε όλες τις μεγάλες ταφές και έκανε αναφορές για τις συνθήκες που επικρατούσαν, σε διάφορες συνεντεύξεις του.
Με την πάροδο του χρόνου ο στρατός τοποθέτησε ταφόπλακες βάσει των στοιχείων που είχε, χωρίς βέβαια να ελεγχθεί κατά πόσον οι πλάκες είχαν από κάτω τη σορό του πεσόντον που ανέγραφαν. Ειδικότερα για τους 22 καταδρομείς υπάρχει ισχυρή πεποίθηση ότι τάφηκαν εκεί, ωστόσο οι ταφόπλακες δεν συμπίπτουν όλες.
Σε περίπτωση που κάποια πλάκα επικάλυπτε μέρος άλλης σορού, το λάθος μεταφερόταν σε όλη τη σειρά.

Η αδελφή Συμκάση
Η τραγική αδελφή του Ιωσήφ Συμκάση, Κατίνα Χριστοφή, περιγράφει στη «Σ» τις τραγικές ώρες μέχρι να μάθει η οικογένεια τι έγινε το παιδί της.
«Ο αδελφός μου», λέει, «υπέφερε από το κλίμα που επικρατούσε τότε στο στράτευμα. Τον συγκρατήσαμε να υπηρετήσει κανονικά τη θητεία του, παρόλο που η ζωή του ήταν δύσκολη, ίσως δυσκολότερη από τους πολλούς».

Η αδελφή Συμκάση παραπονείται ότι «τους πήγαν με τα πράσινα μπερέ μόνο στο πραξικόπημα, χωρίς κράνη, εύκολους στόχους σε ό,τι τραγικό ακολούθησε. Όταν ο πατέρας του τον αναζήτησε, τον παρέπεμψαν στο νοσοκομείο και εκεί άλλος αξιωματικός τού απάντησε ξερά: "εν νεκρός κύριε". Τα παιδιά αυτά», εξηγεί, «εκτελούσαν διαταγές, ενώ όσοι επέζησαν και έπεσαν αργότερα στις μάχες με τους Τούρκους, τους τιμούν. Τα δικά μας παιδιά έμειναν για χρόνια αμνημόνευτα από την Πολιτεία».
Η πολύτεκνη οικογένεια έχασε τον πατέρα λίγα χρόνια μετά την εισβολή και άλλο ένα παιδί πρόσφατα.

Η μητέρα Μαρία, 94 χρονών σήμερα, έχει ως στερνή επιθυμία να μεταφέρει το οστά του παιδιού της στο κοιμητήριο των Μαρωνιτών στη Λεμεσό.
Έτσι δόθηκε η άδεια εκταφής και με τη βοήθεια της Επιτροπής Διερεύνησης Αγνοουμένων, οι ερευνητές δούλεψαν εθελοντικά και έκαναν την ταυτοποίηση.

Το αποτέλεσμα γνωστό, τα λείψανα δεν ανήκουν στον Συμκάση. Δίπλα του οι ταφόπλακες λένε «Κουτσόφτας Οδυσσέας» και «Κωνσταντίνος Κανέζος». Υπάρχει ακόμη ο τάφος του Ελλαδίτη Σπηλιωτόπουλου. Κάπου εδώ έγινε το μπέρδεμα, μιας κι η μητέρα του Σπηλιωτόπουλου ξέθαψε το παιδί της και πήρε τα λείψανα στην Ελλάδα. Εκεί έγινε DNA και αναγκάστηκε να γυρίσει πίσω το κρανίο, λέγοντας ότι με την ταυτοποίηση που έγινε στην Ελλάδα τα οστά δεν ανήκουν στο παιδί της.

Φαύλος κύκλος, δηλαδή. Προβάλλει το ερώτημα γιατί δόθηκε άδεια εκταφής μερικών, όταν το σχεδιάγραμμα φαίνεται να έχει λάθος. Την ίδια ώρα, για ανθρωπιστικούς λόγους, η Υπηρεσία Διερεύνησης της Τύχης των Αγνοουμένων προσπάθησε να βοηθήσει και πήρε αίμα για DNA. Δεν έδωσαν, όμως, όλοι οι συγγενείς των νεκρών. Δύο οικογένειες είπαν ότι θα το κάνουν αργότερα, όταν δουν ότι η προσπάθεια ταυτοποίησης αποδίδει.

Κάποιοι δεν θέλουν...
Ο δικηγόρος της οικογένειας Συμκάση, Κρις Τριανταφυλλίδης, δήλωσε στη «Σ» ότι μόνο με καθολική ταυτοποίηση όλων των λειψάνων θα βρεθεί με ασφάλεια ποια λείψανα ανήκουν σε ποιον. Το ίδιο λέει και ο Ηλίας Γεωργιάδης, μέλος στην Επιτροπή Διερεύνησης Αγνοουμένων. Στους ομαδικούς τάφους στο κοιμητήριο Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης βρίσκονται και ταφόπλακες που λένε «άγνωστος στρατιώτης».

Οι ερευνητές της Υπηρεσίας Ταυτοποίησης προθυμοποιήθηκαν να προσφέρουν τις υπηρεσίες τους σε ταυτοποιήσεις αν αυτό μπορεί να βοηθήσει τις οικογένειες των πεσόντων και να απαλύνει τον πόνο τους.

Την ίδια στιγμή, η Κατίνα Συμκάση δηλώνει στη «Σ» ότι οι τάφοι κρύβουν μυστικά, που κάποιοι δεν θέλουν να έρθουν στο φως. Υπάρχουν, ίσως, στους τάφους, εξηγεί, περισσότεροι θαμμένοι απ’ ό,τι λένε οι πλάκες. Και συνεχίζει: «Είδαμε με τα μάτια μας το Παπα-Τσέστο να χωρίζει έναν τάφο στα δύο, λίγες ημέρες μετά την ταφή του αδελφού μου, σε μια προσπάθεια να οριοθετήσει το μέρος νέων ταφών. Θέλουμε να ξέρουμε πού τραυματίστηκε και πώς πέθανε το παιδί μας. Ποια Πολιτεία τόσα χρόνια μετά δεν θα έριχνε φως σε ό,τι έγινε;», διερωτάται.

Όσον αφορά την ταυτοποίηση των λειψάνων που βρίσκονταν κάτω από την ταφόπλακα με το όνομα του αδελφού της, η Κατίνα Συμκάση πιστεύει ότι πολύ πιθανόν να ανήκουν είτε στον Κουτσόφτα είτε σε άλλο καταδρομέα που τάφηκε βιαστικά την επομένη του θανάτου του.

Ομαδικός τάφος
Ο πρόεδρος των Εφέδρων Καταδρομέων Μάκης Οικονομίδης δήλωσε στη «Σ» ότι, υπό τις περιστάσεις, οι πεσόντες του πραξικοπήματος τάφηκαν εν σειρά στον ομαδικό τάφο.

Πολύ πιθανόν, εξηγεί ο κ. Οικονομίδης, οι ταφόπλακες που μπήκαν μετά καθώς και κάποιες εκταφές να έχουν δημιουργήσει το μπέρδεμα με τις σορούς. Θέση των Εφέδρων Καταδρομέων, εξηγεί, είναι ότι πρέπει να γίνει ταυτοποίηση σε όλα τα λείψανα, ώστε να τοποθετηθούν ορθά κάτω από τις αντίστοιχες ταφόπλακες.
Σε συζητήσεις με τους συγγενείς, εξηγεί, συμφωνήθηκε να μείνουν όλοι μαζί στον τόπο όπου τάφηκαν αρχικά. Όμως, αν κάποιος έχει έντονη επιθυμία να πάρει αλλού τα λείψανα του παιδιού του, γιατί έτσι αισθάνεται, κανείς δεν θα τον εμποδίσει.

Εκταφές στο Φλαμούδι
Ο Ηλίας Γεωργιάδης δήλωσε στη «Σ» ότι η Υπηρεσία, με ανθρωπιστικά κριτήρια αλλά και στο πλαίσιο της αρμοδιότητάς της για διερεύνηση της τύχης των αγνοουμένων, προσπάθησε να βοηθήσει σε ταυτοποιήσεις. Το όλο θέμα, εξηγεί, χειρίζεται ο Στρατός και το Υπουργείο Άμυνας, που έχει υποβάλει αίτηση για εκταφές και ταυτοποιήσεις. Για το όλο θέμα διεξάγεται στρατιωτική έρευνα και την τελική απόφαση θα την πάρει το Υπουργικό Συμβούλιο. Στον ίδιο χώρο, υπάρχουν τάφοι με την ένδειξη άγνωστος στρατιώτης κι αυτό νομιμοποιεί και επιβάλλει κάθε έρευνα σε όλο το εύρος των ομαδικών τάφων.

Με την ανάδειξη του θέματος με αφορμή το θέμα Συμκάση αναμένεται να ληφθεί επιτέλους και η πολιτική απόφαση για επιστημονική δουλειά στο χώρο που αναβλύζει 37 χρόνια μετά, τόσο πόνο.

Όσον αφορά τις άλλες εργασίες της Επιτροπής Διερεύνησης, ο κ. Γεωργιάδης δήλωσε ότι αυτήν την περίοδο διενεργούνται εκταφές στο Φλαμούδι της Καντάρας, στο Τραχώνι έξω από τη Λευκωσία, στο Μπέκιογιου, στον Κουτσοβέντη, στην Καρπασία και στην Καμπυλή. Στις ελεύθερες περιοχές γίνονται εκταφές στη Χούλου της Πάφου και στην περιοχή του Πάρκου Αθαλάσσας.

Πρόβλημα και στον Τύμβο
Ανάλογο πρόβλημα με το νεκροταφείο Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης υπάρχει και στον Τύμβο της Μακεδονίτισσας. Οι τριάντα δύο καταδρομείς της Α Μοίρας Καταδρομών της Κρήτης, που έπεσαν με το μοιραίο τέταρτο στη σειρά «Νοράτλας», δεν έχουν ταυτοποιηθεί.

Κάποιοι εκ των συγγενών ξέθαψαν οστά από τον ομαδικό τάφο και τα πήραν στην Ελλάδα, χωρίς να έχουν ταυτοποιηθεί. Σε κάποια άλλα έχουν βάλει υγρό συντήρησης και έχει καταστραφεί το DNA, ενώ υπάρχει μια μαρτυρία ότι οι πιλότοι, και ένα δύο ακόμη καταδρομείς, τάφηκαν με το ίδιο το αεροσκάφος κάτω από όγκους χώματος.
Συγγενείς πεσόντων από την Κρήτη και αλλού ζητούν να χαλαστεί ο Τύμβος, γιατί πολύ πιθανόν το αεροσκάφος να είναι θαμμένο εκεί.

Το θέμα είναι στάσιμο, γιατί κανείς δεν μπορεί να εικάσει πού έχει ταφεί σε ένα χώρο που υπέστη μεγάλη τοπιοτέχνηση. Ίσως μελλοντικά, με την εξέλιξη της τεχνολογίας, να μπορέσουν να εντοπιστούν τα υπολείμματα του καμένου αεροσκάφους.

Oι 22 πεσόντες καταδρομείς κατά τη 15η Ιουλίου 1974
Ταγματάρχης Χωλίδης Χαράλαμπος, Υποδιοικητής 31 ΜΚ (Εφεδρικό). Μεταφέρθηκε στην Ελλάδα.
Λοχαγός Ροκάς Θεόδωρος, 32 ΜΚ (Περιοχή Κολοκάση). Μεταφέρθηκε στην Ελλάδα.
Ανθυπολοχαγός Παντοπώλης Αντώνιος, 32 ΜΚ (Προεδρικό).
Λοχίας Ανηλιάδης Νέαρχος, 31 ΜΚ (Προεδρικό).
Λοχίας Ιωάννου Ιωάννης, 31 ΜΚ (Εφεδρικό).
Λοχίας Καψάλης Κωνσταντίνος, 32 ΜΚ (Προεδρικό).
Λοχίας Κυνηγόπουλος Νικόλαος, 31 ΜΚ (Εφεδρικό). Μεταφέρθηκε από τη μητέρα του στο κοιμητήριο Λεμεσού.
Λοχίας Χαραλάμπους Ανδρέας, 32 ΜΚ (Προεδρικό). Στο Στρατιωτικό Κοιμητήριο Λακατάμειας (είχε τραυματιστεί αρχικά).
Δεκανέας Κουτσόφτας Οδυσσέας, 32 ΜΚ (Προεδρικό).
Δεκανέας Παπαπέτρου Διονύσιος, 32 ΜΚ (Προεδρικό).
Δεκανέας Πιριντζή Αχιλλέας, 32 ΜΚ (Προεδρικό). Σε διπλανό τάφο (είχε τραυματιστεί αρχικά).
Δεκανέας Σάββα Παναγιώτης Τσόκκος, 32 ΜΚ (Προεδρικό).
Υποδεκανέας Κάρκας Θωμάς, 31 ΜΚ (Εφεδρικό).
Υποδεκανέας Νικολάου Κοσμάς, 31 ΜΚ (Προεδρικό).
Καταδρομέας Κανέζος Κωνσταντίνος, 31 ΜΚ (Εφεδρικό).
Καταδρομέας Κωνσταντίνου Σωτήριος, 31 ΜΚ (Εφεδρικό). Έχει εκταφεί από τους οικείους του βάσει απόφασης Δικαστηρίου.
Καταδρομέας Ματθαίου Ματθαίος, 32 ΜΚ (Προεδρικό, βάζοντας κατά των επιτιθέμενων καταδρομέων, ευρισκόμενος στην προεδρική φρουρά).
Καταδρομέας Μιλτιάδου Ανδρέας, 32 ΜΚ (Προεδρικό).
Καταδρομέας Παρτζίλης Αντώνιος, 32 ΜΚ (Προεδρικό).
Καταδρομέας Πέτρου Χάρης, 32 ΜΚ (Τείχη Λευκωσίας).
Καταδρομέας Σαββάκη Μιχαήλ, 32 ΜΚ (Περιοχή Κολοκάση).
Καταδρομέας Συμκάση Ιωσήφ, 31 ΜΚ (Εφεδρικό).